حضانت فرزند قبل و بعد از طلاق، نفقه و ملاقات طفل طبق قانون - حق جو

حضانت فرزند به معنی نگهداری و تربیت کودک است. مفهوم حضانت با ولایت و قیمومت متفاوت بوده و ممکن است یک نفر حضانت کودک و شخص دیگری ولایت یا قیمومت او را به عهده داشته باشد ممکن هم است که حضانت و ولایت طفل، هر دو به عهده یک نفر قرار گیرد.

حضانت فرزند قبل از طلاق

حضانت فرزند قبل از طلاق و جدایی به عهده والدین است و هیچ یک از آنها حق ندارد دیگری را از ملاقات با کودک محروم کند.

اگر زنی، شوهر خود را از ملاقات با فرزندش منع کند، شوهر می تواند دادخواست الزام به عدم تمکین مطرح نماید علاوه بر این می تواند از دادگاه درخواست صدور دستور موقت کند تا بتواند  طفل را ملاقات کند.

اگر مردی همسرش را از دیدار با طفل محروم کند، زن می تواند برای دیدار با طفل از دادگاه درخواست صدور دستور موقت نماید، همچنین در صورت داشتن دلایل قوی می تواند دادخواست طلاق دهد.

حضانت بعد از طلاق

قانون جدید حضانت فرزند پسر

طبق قانون قدیم، فرزندان پسر تا دو سالگی تحت حضانت مادر بوده و پس از آن حضانت آنها به عهده پدر قرار می گرفت. اما با تصویب قانون جدید بعد از طلاق حضانت طفل (دختر یا پسر) تا 7 سالگی به عهده مادر و بعد آن به عهده پدر است.

حضانت دختر 9 ساله و پسر 15 ساله

حضانت فرزندان طبق قانون بعد از سن 7 سالگی به عهده پدر قرار می گیرد اما فرزندان بعد از رسیدن به سن بلوغ (دختران 9 سال و پسران 15 سال تمام قمری)، خودشان می توانند انتخاب کنند که پیش چه کسی زندگی کنند.

موارد سلب حضانت

اگر پدر یا مادری که به موجب حکم دادگاه حضانت فرزند را به عهده دارد دچار جنون، بیماری صعب العلاج و واگیر دار یا مرگ شود حضانت طفل بر عهده والد دیگر قرار می گیرد.

همچنین اگر هر یک از والدین که حضانت طفل را بر عهده دارد بیماری روانی و فساد اخلاقی داشته باشد همچنین به کودک صدمه وارد کند، حضانت به عهده والد دیگر قرار می گیرد.

اگر حضانت طفل به عهده مادر باشد و مادر ازدواج مجدد کند، حضانت طفل بر عهده پدر قرار می گیرد مگر پدر طفل فوت کرده یا حضانت با توافق طرفین به عهده مادر قرار گرفته باشد.

اگر والدین کودک هر کدام به دلایلی شایستگی حضانت طفل را نداشته باشند، دادگاه تکلیف حضانت وی را مشخص خواهد کرد.

نفقه فرزند بعد از طلاق

چه حضانت کودک به عهده پدر قرار گیرد چه به عهده مادر، ولایت طفل به عهده پدر و در صورت فوت یا غیبت پدر به عهده جد پدری است.

ولایت به این معنا است که پدر یا جد پدری باید نفقه طفل را تامین کرده و در واقع هزینه های زندگی طفل را بپردازند. همچنین اجازه خروج طفل از کشور، افتتاح حساب بانکی و کلا تمام امور مالی طفل به عهده پدر است.

نفقه فرزند عبارت است از هزینه مسکن، خوراک، پوشاک، تحصیل و سایر هزینه های فرزند. نفقه باید به دختر تا زمان ازدواج و به پسر تا زمانی که بتواند کار کند و منبع درآمد داشته باشد، پرداخت شود.

طبق قانون نپرداختن نفقه اولاد جرم بوده و مجازات آن از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس در نظر گرفته شده است. 

نحوه ملاقات با طفل

پدر یا مادری که حضانت طفل را بر عهده ندارد می تواند با طفل در زمان های مشخص دیدار کند. پدر و مادر طفل می توانند برای تعیین زمان ملاقات با هم توافق کنند اما اگر موفق به توافق نشوند، دادگاه زمان ملاقات را مشخص می کند.

اگر پدر یا مادر طفل دچار فساد اخلاقی هم باشند باز نمی توان آنها را از ملاقات طفل محروم کرد لذا در این صورت دادگاه فاصله زمانی ملاقات ها را بیشتر می کند. مثلا به جای هفته ای یک بار، ماهی یک بار طفل و والد باهم دیدار می کنند.

حضانت فرزند در صورت فوت والدین و موارد سلب حضانت - حق جو

حضانت در لغت به معنی پروراندن، تربیت کردن است و در اصطلاح نگهداری، پرورش و تربیت طفل است توسط والدین او. در واقع طبق قانون مدنی حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است.

حضانت فرزند قبل از طلاق

حضانت فرزند قبل از جدایی والدین به عهده هر دو آنان است و هیچ یک نمی توانند مانع سرپرستی یا دیدار طفل با والد دیگرش شوند.

اگر زنی منزل مشترک را به همراه طفل ترک کند و مانع دیدار طفل با پدرش شود، شوهر می تواند از طریق دادگاه دادخواست الزام به تمکین و درخواست صدور دستور موقت برای دیدار با فرزند خویش را مطرح نماید.

اگر پدر، مانع دیدار فرزند با مادرش شود مادر می تواند با گرفتن دستور موقت از دادگاه فرزندش را ملاقات کند.

حضانت فرزند در طلاق

در زمان طلاق و جدایی والدین با توجه به مصلحت طفل طبق نظر دادگاه یا با توافق طرفین حضانت طفل بر عهده یکی از والدین قرار گرفته و والد دیگر فقط می تواند در زمان های خاص طفل را ملاقات کند.

قانون جدید حضانت فرزند پسر

طبق قانون سابق حضانت فرزند پسر در صورت طلاق والدین تا دو سالگی به عهده مادر و پس از آن به عهده پدر بود اما این ماده قانونی نسخ شده و طبق قانون جدید حضانت فرزند چه دختر و چه پسر تا 7 سالگی به عهده مادر و بعد از آن به عهده پدر قرار می گیرد. فرزندان تا سن بلوغ (دختران 9 سال تمام قمری و پسران 15 سال تمام قمری) با پدر خود زندگی می کنند پس از آن هر یک از فرزندان خود تصمیم می گیرند با چه کسی زندگی کنند. البته در تمام این موارد مصلحت طفل ارجح بر قانون است.

حضانت فرزند در صورت فوت یکی از والدین

اگر یکی از والدین فوت کند، حضانت بر عهده والد دیگر قرار می گیرد. اگر پدر فوت کند حضانت به عهده مادر خواهد بود حتی اگر جد پدری زنده باشد یا پدر قبل از فوت شخصی را به عنوان قیم تعیین کرده باشد. هزینه زندگی کودکان در این مورد به عهده جد پدری یا قیم است که باید آن را از اموال  خود کودکان تامین کنند.

حضانت کودک در صورت فوت والدین

اگر پدر و مادر طفلی فوت کنند در درجه اول حضانت او به عهده جد پدری قرار می گیرد. اگر جد پدری هم در قید حیات نباشد حضانت طفل به عهده وصی تعیین شده توسط پدر یا جد پدری قرار می گیرد.

اگر وصی تعیین نشده باشد نوبت به خویشاوندان طفل در طبقات ارثی می رسد. اگر تعداد خویشان طفل در یک طبقه ارثی زیاد باشند مثل آنکه طفل خاله، دایی، عمه و عموهای زیادی داشته باشد با قرعه حضانت به یکی از آنان سپرده می شود.

در صورتی که طفل هیچ فامیل و خویشی نداشته باشد حضانت او به عهده حاکم و مسلمین است. حضانت طفل بی سرپرست برای مسلمانان واجب کفایی محسوب می شود.

 

حضانت دائم فرزند

همانطور که گفته شد حضانت طفل هم حق و هم تکلیف والدین است. در طلاق توافقی طرفین می توانند توافق کنند که حضانت طفل به طور دائم به یکی از آنان سپرده شود، معمولا خانم ها برای دریافت حضانت فرزند حتی حاضر به ببخش مهریه خویش می شوند.

صرفا حضانت دائم به این معنا است که مادر می تواند پس از 7 سالگی هم حضانت طفل را بر عهده داشته باشد، حضانت دائم می تواند در موارد خاص سلب حضانت، از مادر سلب شود.

 

سلب حضانت از مادر

جنون

اگر مادر در حالیکه حضانت طفل را بر عهده دارد دچار جنون، بیماری واگیردار یا صعب العلاج شود. حضانت از او گرفته شده و به پدرش واگذار می شود. در صورت فوت پدر، حضانت به عهده جد پدری خواهد بود.

حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد مادر

اگر مادر پس از جدایی در حالیکه حضانت فرزند را به عهده دارد ازدواج مجدد کند، حق حضانت از او ساقط شده و به عهده پدر طفل قرار می گیرد اما اگر پدر طفل فوت کرده باشد، با وجود ازدواج مجدد حضانت از مادر سلب نخواهد شد.

کفر

این مورد در قانون ذکر نشده است اما طبق شرع اسلام اگر مرد مسلمان با زن کافر ازدواج کند، پس از طلاق حضانت فرزندان به عهده پدر است.

فساد اخلاقی و نگهداری طفل

اگر پدر یا مادری که حضانت طفل را به عهده دارد دچار فساد اخلاقی شود، به طوری که سلامت جسمی و روحی کودک در معرض خطر قرار گیرد، با تقاضا قیم، والد دیگر، خویشاوندان کودک یا مدعی العموم محکمه حضانت والد فاسد را سلب می کند.

حضانت فرزند و نفقه او در طلاق توافقی - حق جو

اصولا در طلاق توافقی زوجین بر سر تمام مسائل مالی و غیر مالی با یکدیگر توافق می کنند. حضانت فرزندان و ملاقات آنان هم یکی از مسائل مربوط به زوجین است که باید نسبت به آن توافق انجام دهند.

حضانت فرزند دختر/پسر در طلاق توافقی

طبق قانون دخترانی که سن آنها 9 سال تمام و پسرانی که سن آنها 15 سال تمام باشد، خودشان می توانند تعیین کنند که میخواهند با چه کسی زندگی کنند، لذا دادگاه در مورد حضانت آنها رای صادر نمی کند.

نفقه طفل چه در طلاق توافقی چه در سایر انواع طلاق به عهده پدر است مگر زوجین در طلاق توافقی خلاف آن را شرط کنند.

نفقه دختران در صورتی که شاغل نباشند تا زمان ازدواج و نفقه پسران تا 18 سالگی و اتمام دوره سربازی پرداخت می شود. پس از 18 سالگی و اتمام دوره سربازی در صورتی که پسر توانایی کار کردن نداشته باشد باید همچنان به او نفقه پرداخت شود.

نپرداختن نفقه جرم بود و مجازات آن 6 ماه تا 2 سال حبس می باشد.

 

حضانت دائم فرزندان در طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زوجین می توانند به انتقال دائم حضانت توافق کنند یعنی حضانت کلا به مادر داده شود و پدر فقط حق ملاقات داشته باشد. این موضوع از نظر قانونی منعی نداشته و به توافق طرفین مربوط باشد.

اگر کسی که طبق توافق حضانت را پذیرفته است بعد از مدتی صلاحیت نگهداری از فرزند را از دست بدهد مثل آنکه معتاد یا دچار فساد اخلاقی شود، طرف مقابل می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات این موضوع حضانت را خود بر عهده گیرد.

 حضانت فرزندان در صورت ازدواج مادر

طبق قانون مدنی در صورت ازدواج مادر، حضانت از مادر سلب شده و به عهده پدر قرار می گیرد.

البته طرفین می توانند در مورد این موضوع توافقی بر خلاف قانون انجام دهند. همچنین اگر پدر دچار فساد اخلاقی شده باشد حتی در صورت ازدواج مادر هم حضانت از او سلب نمی شود.

 

نفقه فرزند در طلاق توافقی

طبق قانون در سایر طلاق ها، در تمام طول مدتی که مادر عهده دار حضانت فرزندان است ولایت، مدیریت امور مالی و پرداختنفقه آنان به عهده پدر است.

اما در طلاق توافقی، زوجین می توانند در مورد نفقه فرزندان توافق انجام بدهند و مشخص کنند که پرداخت نفقه به عهده چه کسی است و به چه میزان باید پرداخت شود. اگر زوجین نتوانند بر سر میزان نفقه توافقی کنند می توانند از دادگاه بخواهند میزان نفقه فرزاندشان را مشخص نماید.

حکم دادگاه در مورد تعیین میزان نفقه قابل تعدیل است، به عبارت دیگر به خاطر تورم و افزایش قیمت ها ممکن است نفقه تعیین شده توسط دادگاه تا چند ماه پس از طلاق ارزش و قدرت خرید خود را از دست دهد در نتیجه مادر می تواند با رجوع به دادگاه درخواست تعدیل میزان نفقه را مطرح کند.

نکات ارث و مراحل انحصار وراثت - حق جو

ارث

به مال و اموالی که شخص بعد از مرگ برای بازماندگانش به جای می گذارد ماترک یا ارث گویند.

چه کسانی و به چه مقدار ارث می برند؟

افرادی که فقط به فرض ارث میبرند

وارث	توضیحات	سهم الارث
مادر	اگر میت فرزند یا بیش از یک برادر نداشته باشد. اگر میت دو برادر یا چهار خواهر یا فرزند داشته باشد	یک سوم یک ششم
زن (زوجه)	در صورتی که همسر فوت شده اش فرزندی نداشته باشد در صورتی که همسر فوت شده اش فرزند داشته باشد	یک چهارم یک هشتم
شوهر(زوج)	در صورتی که همسر فوت شده اش فرزندی نداشته باشد در صورتی که همسر فوت شده اش فرزند داشته باشد	یک دوم یک چهارم

افرادی که هم به فرض و هم به قرابت ارث می برند

وارث	سهم الارث
اگر میت فقط یک فرزند دختر داشته باشد.	یک دوم
اگر میت فقط یک خواهر پدری یا پدرومادری داشته باشد.	یک دوم
اگر میت دو دختر یا بیشتر داشته باشد بدون فرزند پسر.	دو سوم
اگر میت دو یا تعداد بیشتری خواهر پدری یا پدری مادری داشته باشد بدون هیچ برادری.	دو سوم
اگر میت خواهران و برادران مادری متعدد داشته باشد	یک سوم
پدر در صورتی که میت فرزند داشته باشد.	یک ششم
اگر میت یک خواهر یا یک برادر مادری داشته باشد.	یک ششم

مراحل انحصار وراثت

انحصار وراثت

بازماندگان متوفی باید گواهی انحصار وراثت را تهیه کنند  تا مشخص شود که در زمان فوت متوفی، از وراث او بوده اند. با داشتن گواهی انحصار وراثت می توانند طلب های متوفی را از مدیونین یا متصرفین مال او مطالبه کنند.

مهر و موم ترکه

وراث، موصی له (کسی که به نفع او وصیت شده است)، وصی (کسی که طبق وصیت نامه برای اداره اموال متوفی تعیین شده است) و طلبکار متوفی که طلبش را به استناد سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه مطالبه می کند، می توانند از شورا حل اختلاف مهر و موم ترکه را درخواست کنند. شورا از اموال متوفی صورت برداری سپس آنها را مهر و موم می کند در واقع با این عمل مانع فروش و تصرف در اموال متوفی می شود.

تحریر ترکه

وراث و وصی می توانند از شورا حل اختلاف تحریر ترکه را درخواست کنند. شورا به درخواست آنان لیستی از تمام اموال متوفی اعم از منقول و غیر منقول با بهای آنها، حقوق، دیون و مطالبات متوفی تهیه می کند.

قبول یا رد ترکه

ممکن است برخی از وراث ترکه را رد یا قبول کنند این موضوع به این معنا است که آنها تقسیم ترکه را رد یا قبول می کنند نه سهم الارثشان را. در واقع وارثی که ترکه را رد می کند یعنی در مورد تقسیم ترکه و پرداخت دیون متوفی هیچ مسئولیتی را نمی پذیرد ولی ورثه ای که ترکه را قبول می کنند یعنی پرداخت دیون متوفی و تقسیم ارث او را به عهده گرفته اند.

تصفیه ماترک

تصفیه ترکه به عهده وصی یا وراثی است که ترکه را قبول کرده اند برای تصفیه ترکه ابتدا باید از ترکه متوفی هزینه کفن و دفن، دیون و وصیت او کسر شود سپس هر آنچه باقی ماند بین وراث تقسیم می شود.

تقسیم ماترک

اخرین مرحله انحصار وراثت تقسیم ارث بین وراث است که می توانند این تقسیم را با توافق یکدیگر انجام دهند قاضی توافق آنها را صورت جلسه کرده و به امضا آنها می رساند و در صورتی که به توافق نرسند قاضی سهم هر یک، از اموال متوفی را مشخص می کند.

تفاوت انحصار وراثت محدود و نامحدود، مراحل + نمونه دادخواست - حق جو

مراحل انحصار وراثت

انحصار وراثت: بازماندگان متوفی باید گواهی انحصار وراثت را تهیه کنند  تا مشخص شود که در زمان فوت متوفی، از وراث او بودند و با داشتن گواهی انحصار وراثت بتوانند طلب های متوفی را از مدیونین یا متصرفین مال او مطالبه کنند.

مهر و موم ترکه: وراث، موصی له (کسی که به نفع او وصیت شده است)، وصی (کسی که طبق وصیت نامه برای اداره اموال متوفی تعیین شده است) و طلبکار متوفی که طلبش را به استناد سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه مطالبه می کند، می توانند از شورا حل اختلاف مهر و موم ترکه را درخواست کنند. شورا از اموال متوفی صورت برداری سپس آنها را مهر و موم می کند در واقع با این عمل مانع فروش و تصرف در اموال متوفی می شود.

تحریر ترکه: وراث و وصی می توانند از شورا حل اختلاف تحریر ترکه را درخواست کنند. شورا به درخواست آنان لیستی از تمام اموال متوفی اعم از منقول و غیر منقول با بهای آنها، حقوق، دیون و مطالبات متوفی تهیه می کند.

قبول یا رد ترکه: ممکن است برخی از وراث ترکه را رد یا قبول کنند این موضوع به این معناست که آنها تقسیم ترکه را رد یا قبول میکنند نه سهم الارثشان را. در واقع وارثی که ترکه را رد می کند یعنی در مورد تقسیم ترکه و پرداخت دیون متوفی هیچ مسئولیتی را نمی پذیرد ولی ورثه ای که ترکه را قبول می کنند یعنی پرداخت دیون متوفی و تقسیم ارث او را به عهده گرفته اند.

تصفیه ماترک: تصفیه ترکه به عهده وصی یا وراثی است که ترکه را قبول کرده است برای تصفیه ترکه ابتدا باید از ترکه متوفی هزینه کفن و دفن، دیون و وصیت او کسر شود سپس هر آنچه باقی ماند بین وراث تقسیم می شود.

تقسیم ماترک: اخرین مرحله انحصار وراثت تقسیم ارث بین وراث است که می توانند این تقسیم را با توافق یکدیگر انجام دهند قاضی توافق آنها را صورت جلسه کرده و به امضا آنها می رساند و در صورتی که به توافق نرسند قاضی سهم هر یک را از اموال متوفی مشخص می کند.

تفاوت گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود

همانطور که گفته شد پس از گرفتن گواهی انحصار وراثت و تقسیم ارث، وراث می توانند نسبت به اموال متوفی معاملاتی را انجام دهند.

گواهی انحصار وراثت محدود، گواهی است که با استفاده از آن وراث می توانند معاملاتی تا سقف 30 میلیون ریال را نسبت به اموالی که به آنها ارث رسیده است، انجام دهند اما اگر مبلغ نهایی معاملات آنها بیش از 30 میلیون ریال باشد باید گواهی انحصار وراثت نامحدود تهیه کنند.

برای تهیه گواهی انحصار وراثت نامحدود کافی است وراث به دادگاه یا شورا حل اختلاف صادر کننده گواهی انحصار وراثت مراجعه کنند و تقاضا خود مبنی بر صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود را مطرح کنند.