بر اساس قانون مدنی طلاق ایرانیان حتی اگر در خارج از کشور اقامت داشته باشند، طبق قانون ایران خواهد بود اما ایرانیانی که مذهب دیگری غیر از تشیع دارند و مذهبشان در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است، می توانند بر طبق مقررات مذهب خود از یکدیگر جدا شوند.
اگر زوجین هر دو در خارج از کشور مقیم بوده و قصد طلاق توافقی داشته باشند. دو راه دارند اول آن که به کنسولگری، سفارت یا دفتر حافظ منافع ایران در خارج از کشور رجوع کنند و برای شخصی در ایران مثل وکیل طلاق، مدارکشان را ارسال نمایند تا وکیل از طرف زوجین مراحل قانونی طلاق در دادگاه را انجام داده و آن را در دفتر طلاق ثبت نماید.سپس وکیل، طلاقنامه و سایر مدارک طرفین مثل شناسنامه شان را برایشان ارسال می نماید.
دومین راه حل آن است که زوجین به کنسولگری ایران مراجعه کرده و نشانی اشخاص یا مراکزی که صالح برای اجرای صیغه طلاق هستند را دریافت نمایند. زوجین باید به این مراکز یا اشخاص رجوع کنند و گواهی اجرا صیغه طلاق را دریافت نمایند سپس به کنسولگری ایران رفته و تقاضا ثبت طلاق کنند.
در حالتی که زن مقیم خارج از کشور و خواهان طلاق است ولی مرد با طلاق مخالف است؛ چه مقیم ایران باشد چه خارج از کشور. زن می تواند به یکی از آشنایان یا وکیل طلاق در ایران، وکالت در طلاق دهد. این شخص از جانب زن در دادگاه حاضر شده و دادخواست طلاق را مطرح می کند. دلیل زن برای جدایی و طلاق باید یکی از شروط دوازده گانه عقد نکاح یا عسر و حرج باشد تا بتواند با اثبات آنها جدا شود.
همچنین زن می تواند در دادگاه کشوری که مقیم است درخواست طلاق کند به شرطی که آن دادگاه طبق قانون ایران رای به طلاق دهد، در غیر این صورت اگر قانون ایران رعایت نشود از نظر ایران رای معتبر نخواهد بود و دوباره باید زوجه در دادگاه ایران درخواست طلاق کند.
در حالتی که شوهر مقیم خارج از کشور و خواهان طلاق است ولی زن با طلاق مخالف است چه زن در ایران مقیم باشد چه در خارج از کشور. طبق قانون ایران طلاق حق مرد است پس او هر زمان که بخواهد می تواند زن خود را طلاق دهد. در این مورد هم مثل مورد قبل که در بالا توضیح داده شد، مرد می تواند وکالت دهد تا شخصی در ایران به وکالت از او دادخواست طلاق داده و مراحل آن را انجام دهد. اگر زن هم در خارج از کشور اقامت داشته باشد، مرد می تواند خود در دادگاه کشوری که مقیم آن است در خواست طلاق کند و سپس در خواست تنفیذ رای طلاق را در دادگاه ایران مطرح نماید.
پس از صدور حکم طلاق در دادگاه خارجی، اگر دفاتر شرعی حکم طلاق را اجرا نکنند، زوجین می توانند با استفاده از وکیل در ایران دادخواست تنفیذ حکم طلاق را از دادگاه تقاضا نمایند.
اگر دادگاه خارجی طبق قانون ایران اقدام به صدور رای کرده و همچنین بین ایران و آن کشور رابطه قضایی برقرار باشد، دادگاه ایران حکم دادگاه خارجی را تنفیذ می کند و اجازه اجرا صیغه طلاق و ثبت آن را صادر می نماید.
اگر هم دادگاه خارجی طبق قانون ایران رای صادر ننماید و قوانین آن کشور با قوانین ما تعارض داشته باشد، دادگاه خانواده دعوی طلاق را رد می نماید.
اگر طرفین از دادگاه خارجی درخواست طلاق نمایند و اقدام به تنفیذ رای طلاق، در دادگاه ایران نکنند و بدون اجرا صیغه طلاق بعد از گرفتن حکم طلاق از دادگاه خارجی، ازدواج کنند، ازدواج زن چند همسری محسوب شده و باطل است.
همچنین در صورت عدم تمکین زن از شوهر، شوهر می تواند دادخواست عدم تمکین داده و به این علت از دادگاه ایران اجازه ازدواج مجدد بگیرد.
اگر زن در دادگاه خارجی، مهریه اش را نبخشیده باشد، می تواند در دادگاه ایران مهریه خود را مطالبه کند. اگر شوهر مال غیر منقولی در ایران داشته باشد می تواند با معرفی آن مال به دادگاه، از طریق فروش آن مهریه اش را بگیرد.
اگر یکی از زوجین در داخل ایران اقامت یا سکونت موقت داشته باشد، دادگاه خانواده محل اقامت یا سکونت او صالح به رسیدگی خواهد بود.
اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل اقامت زوجه (زن) صالح به رسیدگی خواهد بود.
اگر هر دو در خارج از کشور مقیم و ساکن باشند، دادگاه شهرستان تهران صالح به رسیدگی خواهد بود.
ایرانیان خارج از کشور، باید طبق قانون ایران اقدام به ازدواج کنند اما برای ثبت ازدواج لازم است که طبق قوانین کشور محل تنظیم سند عمل نمایند. مثلا زمانی که دختر و پسر ایرانی می خواهند در آلمان با یکدیگر ازدواج کنند باید طبق قوانین ایران این کار را انجام دهند مثلا اجازه پدر دختر در صورت باکره بودن او و همچنین به بلوغ رسیدن طرفین برای ازدواج طبق قانون ایران لازم است. اما نحوه تنظیم سند باید طبق قانون آلمان انجام شود.
ایرانیان خارج از کشور در صورت تمایل می توانند برای انجام یا ثبت ازدواج خود به مامورین کنسولگری ایران مراجعه کنند اما از نظر قانونی برای انجام این کار الزامی وجود ندارد.
اگر پدر یا جد پدری دختر در ایران ساکن باشد، اجازه ازدواج را از طریق وزارت خارجه ایران به سفارت ایران در خارج اعلام می کند.
اگر پدر یا جد پدری در خارج از ایران ساکن باشد، لازم است با شناسنامه خود در سفارت ایران برای صدور اجازه ازدواج حاضر شود.
در صورتی که پدر یا جد پدری فوت کرده باشند، گواهی فوت آنان لازم است. ( این موضوع از طریق وزارت خارجه ایران به سفارت ایران اعلام می شود.)
اگر زن ایرانی با تبعه خارجی ازدواج کند تابعیت ایرانی او از بین نخواهد رفت مگر طبق قانون کشور متبوع شوهر، تابعیت شوهر پس از عقد به زن تحمیل شود.
اگر زن ایرانی که با تبعه خارجی ازدواج کرده است، طلاق بگیرد یا شوهرش فوت کند می تواند با استناد به گواهی فوت شوهر یا برگه طلاق از وزارت امور خارجه ایران در خواست بازگشت به تابعیت ایران را تقاضا کند.
اگر زن مسلمانی با مرد غیر مسلمانی در خارج از کشور ازدواج کند، این ازدواج طبق قوانین ایران باطل بوده و به رسمیت شناخته نمی شود.
اگر مرد خارجی مسلمان باشد اما برای ازدواج با او اجازه دولت ایران کسب نشده باشد، چنین ازدواجی از نظر کشور ایران معتبر شناخته نمی شود هرچند صحیح باشد.
ازدواج تبعه خارجی با زن ایرانی در ایران بدون کسب اجازه از وزارت خارجه، یک تا 3 سال حبس دارد. تا زمانی که برای ازدواج برگه اجازه وزارت خارجه نباشد، دفاتر ازدواج این ازدواج را ثبت نمی کنند.
این ازدواج صحیح بوده اما طبق قوانین کشور ایران به رسمیت شناخته نمی شود.
مرد ایرانی در صورتی می تواند با زن خارجی ازدواج کند که او گذرنامه یا دفترچه پناهندگی، همچنین اقامت مجاز در ایران را داشته باشد.
منظور از اقامت داشتن این است که شخص اجازه رسمی برای حضور در کشور مورد نظر را داشته باشد، مهر نیرو انتظامی در پاسپورت شخص نشاندهنده اجازه رسمی حضور شخص در کشور ایران است.
بدون آنکه شناسنامه و پاسپورت خارجی زن باطل شود، به او پاسپورت و هویت ایرانی داده خواهد شد. زن اجازه استفاده از پاسپورت خارجی خود در ایران را ندارد.
همانطور که می دانید مهریه مالی است که شوهر در زمان عقد نکاح به همسر خود تقدیم می کند. مهریه باید از نظر اقتصادی ارزشمند باشد مثل سکه، خانه .
گاهی طرفین برای پرداخت مهریه زمان تعیین می کنند مثلا تعیین می کنند تا 3 سال بعد از عقد نکاح، زن نمی تواند مهریه خود را مطالبه کند. به این نوع مهریه، مهریه موجل گویند.
گاهی هم طرفین پرداخت مهریه را موکول به استطاعت و توانایی مالی مرد می کنند، در این صورت زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن را اثبات نماید. در اصطلاح به این نوع مهریه، مهریه عندالاستطاعه گویند.
طرفین می توانند تمام یا بخشی از مهریه را به صورت عندالاستطاعه مشخص کنند. مثلا مهریه 500 سکه تمام بهار آزادی تعیین می شود که 250 سکه آن عندالمطالبه و نصف دیگرش عندالاستطاعه است.
زن در صورتی می تواند مهریه عندالاستطاعه را دریافت کند که مالی از شوهرش را به دادگاه یا اجرا ثبت برای توقیف معرفی نماید. این مال ممکن است خانه، ماشین، حساب بانکی یا حتی حقوق شوهر باشد.
مجازات حبس و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه در مورد مهریه عندالاستطاعه مصداق ندارد. زیرا اگر زن بتواند با معرفی مالی از شوهر توانایی مالی او برای پرداخت مهریه را اثبات کند شوهر مکلف به پرداخت مهریه خواهد بود و دیگر کار به دادخواست اعسار و مجازات حبس نمی رسد.
بعد از عقد نکاح زوجین نمی توانند میزان مهریه را تغییر دهند و آن را کم یا زیاد کنند. اما می توانند نحوه یا زمان پرداخت مهریه را تغییر دهند. مهریه یک دین بر گردن مرد است و زن به عنوان دائن (طلبکار) می تواند به مدیون خود مهلتی برای پرداخت دین دهد.
بنابراین هر زمان که زن و شوهر بخواهند می توانند با توافق مهریه را از حالت عندالاستطاعه به عندالمطالبه یا برعکس تبدیل کنند.
حق حبس به این معنا است که پس از عقد نکاح، زن از شوهر خود تمکین نکرده و تمکین خود را موکول به پرداخت مهریه کند. در این صورت حتی اگر پرداخت مهریه برای مرد قسط بندی شود تا پایان اقساط و پرداخت کامل مهریه زن می تواند از تمکین خودداری کند. مرد در تمام این مدت موظف به پرداخت نفقه نیز هست. اما اگر پس از عقد نکاح زن یکبار از شوهر خود تمکین کند دیگر حق حبس او سقوط کرده و نمی تواند از آن استفاده کند.
در مورد حق حبس در مهریه عندالاستطاعه بین قضات اختلاف وجود دارد، اما نظر اکثر قضات این است که در مهریه عندالاستطاعه حق حبس وجود نداشته و این حق فقط مخصوص مهریه عندالمطالبه و حال است.
اما اگر مهریه زن به صورت عندالاستطاعه معین شده است و شوهر او توانایی پرداخت مهریه را دارد. زن می تواند از حق حبس خود استفاده کند.
برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه،چه زن بخواهد طلاق بگیرد چه نه، باید بتواند توانایی مالی شوهر را اثبات کند در نتیجه باید مالی از شوهر را به دادگاه یا اجرا ثبت معرفی نماید.
زن به دفتر ازدواجی که ازدواج او را ثبت کرده است رجوع کرده و درخواست صدور اجراییه می کند. سردفتر اجراییه را صادر و به شوهر ابلاغ می کند.
اگر شوهر در مهلت مقرر شده، اقدام به پرداخت مهریه نکند. زن می تواند در اداره اجرا ثبت اسناد رسمی، پرونده ای تشکیل داده و از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک و راهنمایی و رانندگی درخواست استعلام کند تا اموال شوهرش مشخص شود.
زن باید در دادگاه خانواده دادخواستی با موضوع اثبات دارایی های شوهر مطرح کند. در این صورت دادگاه خود راسا از مراجع ذی ربط استعلام کرده و میزان دارایی شوهر مشخص می شود.
اگر شوهر برای فرار از دین و نپرداختن مهریه همسر خود اقدام به تبانی و فروش اموال خود به صورت سوری کند. زن می تواند از او شکایت کیفری کرده و این موضوع را در دادگاه اثبات نماید در این صورت معامله باطل شده و اموال به نفع زن توقیف و فروخته می شوند.
مهریه مالی است که ضمن عقد نکاح مرد به زن تقدیم می کند. بنابراین به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه شده و می تواند آن را مطالبه کند.
مهریه ممکن است موجل باشد به این معنا که برای پرداخت آن زمانی مشخص شده باشد، در نتیجه قبل از این زمان زن نمی تواند آن را مطالبه کند. مثل آن که ضمن عقد نکاح شرط شود زن تا 3 سال حق مطالبه مهریه خود را نداشته باشد. این مهریه موجل است.
همچنین ممکن است مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شده باشد، در این صورت زن زمانی می تواند آن را مطالبه کند که بتواند در دادگاه با معرفی مالی از شوهر استطاعت او از پرداخت مهریه را اثبات کند.
اما اگر مهریه عندالمطالبه و حال بود زن هر زمان که اراده کند می تواند نسبت به دریافت آن اقدام کند.
معمولا مردم از طریق دادگاه و با تقدیم دادخواست برای مطالبه مهریه خود اقدام می کنند. اما راه دیگری نیز برای مطالبه مهریه وجود دارد، آن هم درخواست صدور اجراییه از دفتر ازدواجی است که آن را ثبت کرده است.
زوجه می تواند به دفتر ازدواجی که ازدواج او را ثبت کرده است مراجعه کرده و به صورت کتبی در خواست صدور اجراییه را مطرح کند.
فرم های مخصوص ثبت اجراییه، توسط سازمان اسناد و املاک کشور چاپ و در اختیار دفاتر ازدواج گذاشته می شود.
فرد درخواست کننده باید مشخصات خود و مشخصات متعهد (شوهر) را در فرم مخصوص درج کند. علاوه بر آن نوشتن موضوع درخواستی، شماره و تاریخ درخواست نیز الزامی است.
اگر این درخواست توسط وکیل یا قیم زن اقامه می شود، این افراد باید وکالت نامه یا قیم نامه نیز به همراه داشته باشند.
اجراییه در صورتی صادر می شود که مهریه دارای شرایط ذیل باشد.
میزان مهریه حتما باید در سند رسمی درج شده باشد. سند عادی که نشان دهنده مهریه باشد حتی با وجود امضا و مهر سر دفتر باز هم رسمی تلقی نمی شود. سند رسمی است که در دفتر ازدواج تنظیم و ثبت شده باشد.
اگر مهریه ضمن عقد نکاح به صورت عادی تعیین شده باشد، زوجه برای مطالبه آن باید به دادگاه مراجعه کند.
تعهدات شوهر ضمن عقد نکاح و پرداخت مهریه توسط او باید منجز باشد. منجز به این معنا است که تعهدات شوهر نباید معلق به وجود شرط خاصی شده باشد تا به محض عقد نکاح زن بتواند مهریه اش را مطالبه کند.
اگر مهریه به صورت موجل باشد یعنی در ضمن عقد ازدواج برای پرداخت آن اقساطی تعیین شود یا پرداخت مهریه 3 سال بعد از عقد نکاح شرط شود تا زمانی که تاریخ پرداخت آن نرسیده باشد نمی توان آن را مطالبه کرد.
پس از آنکه زوجه درخواست صدور اجراییه را مطرح کرد، سردفتر وظیفه دارد ظرف 24 ساعت رو نوشت سند را در برگه های مخصوص نوشته و سه نسخه از آن تهیه کند. سپس ظرف 48 ساعت از زمان دریافت تقاضا صدور اجراییه باید این برگه ها را مهر و امضا کرده و برای مسئول اجرا ثبت ارسال کند.
همچنین سر فتر باید پس از صدور اجراییه، این موضوع را با پست سفارشی به شوهر یا ضامن او ابلاغ کند.
شوهر یا ضامن او، از زمان دریافت ابلاغیه 10 روز فرصت دارند که یا مهریه را پرداخت کنند یا روشی را برای پرداخت مهریه معین کنند.
بعد از گذشت مهلت 10 روز،زن باید بتواند مالی از شوهر خود یا ضامنش را به اجرا ثبت معرفی کند. اگر مهریه زن در مهلت مقرر پرداخت نشود، مال شوهر یا ضامن او توقیف شده و برای پرداخت مهریه زن به مزایده گذاشته می شود.
اگر مرد هیچ مالی برای توقیف نداشته اما کارمند دولت باشد، زن می تواند درخواست کند که یک چهارم حقوق او برای پرداخت مهریه اش توقیف شود.
مطالبه مهریه از دو طریق دادگاه و اجرا ثبت به صورت همزمان ممکن نیست. اگر در دادگاه اثبات شود که زن ابتدا از طریق اجرا ثبت درخواست مهریه کرده است دعوی او در دادگاه رد می شود.
هزینه اجراییه اسناد لازم الاجرا باید توسط شخصی که اجراییه علیه او صادر شده است، پرداخت شود. هزینه اجرا اسناد رسمی 5% مبلغ اجرا است.
اگر طرفین صلح کرده و پرداخت بدهی را قسط بندی کنند، یا طلبکار بدهکار را ابرا و دینش را حلال کند، باز هم بدهکار باید نیم عشر دولتی (هزینه اجرا) را بپردازد.
اگر بدهکار اثبات کند که در تاریخ ابلاغ اجراییه، ورشکسته یا محجور بوده است از پرداخت نیم عشر دولتی معاف می شود.
زنان به دلایل مختلفی اقدام به اجرا گذاشتن مهریه خود کرده و معمولا در اولین قدم برای مطالبه مهریه خود، دادخواست مطالبه مهریه را اقامه می کنند. دادگاه نیز به دادخواست آنان رسیدگی کرده و در صورت رعایت شرایط قانونی جلسه رسیدگی را تعیین و به دو طرف زمان و ساعت جلسه را ابلاغ می کند.
از آنجایی که اقامه دادخواست دریافت مهریه پس از مشاجره های متعدد زوجین انجام می شود، مردان از ابلاغیه دادگاه مبنی بر حضور در جلسه رسیدگی چندان غافلگیر نشده و فورا اقدام به انتقال اموال به دوستان و آشنایان می کنند تا از پرداخت مهریه سر باز زنند.
در اینجا زن می تواند دادخواست فرار از دین علیه شوهر اقامه کند، اما اثبات این موضوع و رسیدگی به پرونده فرار از دین پیچیده و بسیار زمانبر است.
از این رو ما به زنانی که می خواهند مهریه خود را دریافت کنند توصیه می کنیم در زمان اقامه دادخواست دریافت مهریه، درخواست تامین خواسته را نیز مطرح کنند. برای اینکار باید مالی مثل خونه، ماشین، حساب بانکی از شوهر معرفی کنند تا دادگاه به میزان تمام یا بخشی از مهریه زن، اموال شوهر را توقیف نماید. از این رو پس از صدور رای دادگاه مبنی بر پرداخت مهریه زن، مهریه او از فروش مال توقیف شده پرداخت می شود.
مهریه حق قانونی و شرعی زن بوده و هر زمان که بخواهد حتی فردای روز عقد، می تواند آن را مطالبه کند. در عرف جامعه ما مطالبه مهریه تنها در صورت طلاق اتفاق می افتد اما بدون طلاق هم زنان می توانند مهریه خود را مطالبه کنند.
برای مطالبه مهریه بهتر است ابتدا برای شوهر اظهارنامه ای ارسال شود و اگر در مدت مندرج در اظهار نامه شوهر اقدام به پرداخت مهریه نکرد سپس می توانند از طریق دادگاه یا دفاتر ثبت تقاضا دریافت مهریه خود را مطرح کنند.
زنان حتی می توانند پس از عقد، از شوهر خود تمکین نکنند و تمکین خود را منوط به پرداخت مهریه نمایند. از نظر قانونی برای انجام این کار منعی وجود ندارد. به این عمل زنان حق حبس گویند.
همچنین زنی که ناشزه بوده یا مرتکب جرم رابطه نامشروع شده باشد باز هم مستحق مهریه خواهد بود. حتی زنان دوشیزه هم مستحق مهریه هستند و اگر در دوران زندگی مهریه را مطالبه کنند باید تمام مهریه به آنان پرداخت شود ولی اگر در زمان طلاق مهریه را مطالبه کنند مستحق نصف آن خواهند بود.
زن می تواند دادخواست مهریه را از طریق دفاتر خدمات قضایی مطرح کند و ضمن دادخواست علاوه بر مهریه، هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، توقیف اموال شوهر را هم تقاضا کند.
هزینه تمبر باطل کردن برای مهریه به این صورت است که افراد باید برای یک میلیون تومان اول مهریه 15 هزار تومان و برای میزان باقی مانده مهریه به ازای هر یک میلیون تومان 20 هزار تومان تمبر باطل کنند.
اگر زوجه از نظر مالی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. در صورت اثبات اعسار زوجه، او از پرداخت هزینه دادرسی معاف می شود.
اگر مرد مالی برای توقیف نداشته و خود نیز نتواند مهریه را پرداخت کند باید اعسار خود از پرداخت مهریه را ثابت کند در غیر این صورت تا زمان پرداخت مهریه به حبس محکوم می شود.
اگر شوهر فوت کند، زن می تواند مهریه خود را از ترکه او وصول کند. پرداخت مهریه زن بر سایر دیون مرد ارجح بوده و ابتدا باید مهریه زن پرداخت شود. اگر ترکه مرد کمتر از مهریه زن باشد وراث نسبت به مقدار مهریه پرداخت نشده مسئولیتی ندارند.
در دوران عقد زن می تواند مهریه خود را مطالبه کند و مرد ملزم به پرداخت مهریه زن به صورت کامل است حتی اگر زن دوشیزه باشد. شوهر نمی تواند به بهانه پرداخت مهریه، زن را مجبور به تمکین کند یا نفقه او را نپردازد.
اگر زن در دوران عقد، درخواست طلاق کند در حالی که دوشیزه باشد، مستحق نصف مهریه خواهد بود. اگر قبل از درخواست طلاق، مهریه اش را کاملا دریافت کرده باشد، باید نصف آن را باز گرداند.
سند ازدواج
شناسنامه و کارت ملی زوجه
اگر از طریق وکیل اقدام می کنید، برگه ای که نشان دهنده سمت وکیل باشد