کلمه طلاق در فرهنگ لغت به معنی رها شدن از قید ازدواج و در اصطلاح حقوقی به معنی جدا شدن زن و شوهر از هم و از هم پاشیدگی نهاد خانواده است.
طلاق توافقی همانطور که از اسم آن مشخص است طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو تمایل به طلاق دارند و در تمام موارد مالی و غیر مالی زندگی مشترک باهم توافق میکنند. مواردی از قبیل حضانت فرزند، مهریه، نفقه و…
مرد هر زمان که اراده کند می تواند با پرداخت تمام و کمال حقوق زن او را طلاق دهد.
توضیحات بیشتر طلاق از طرف مرد (مرد)
زمانی که زن از شوهر کراهت داشته باشد می تواند با وجود شرایط مذکور در قانون تقاضای طلاق کند.
توضیحات بیشتر طلاق از طرف زوجه (زن)
به طلاقی که شوهر در زمان عده آن، حق رجوع دارد طلاق رجعی، و به زوجه آن، مطلقه رجعیه گویند.
طلاق بائن، طلاقی است که در آن رابطه زوجیت به طور کامل قطع می شود و شوهر در مدت عده حق رجوع به زن را ندارد.
بعد از طلاق و فوت شوهر، زن باید عده نگه دارد عده یعنی مدتی که زن در آن حق ندارد ازدواج کند تا مطمئن شود که رحم او پاک است و فرزندی ندارد.
عده طلاق 3طُهر است. ایام طهر به معنی ایامی است که زن از حیض و نِفاس پاک شده است. (حیض به معنی خونریزی عادت ماهانه و نفاس خونریزی بعد از فارغ شدن است). مدت عده وفات هم 4ماه و 10 روز است.
زنی که باردار است چه طلاق بگیرد چه شوهرش فوت کند تا وضع حمل باید عده نگه دارد و باید به او نفقه پرداخت شود در صورت طلاق پرداخت نفقه ایام بارداری به عهده شوهر است و در صورت فوت شوهر نفقه از اموال او پرداخت می شود.
طلاق توافقی همانطور که از اسم آن مشخص است طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو تمایل به طلاق دارند و در تمام موارد مالی و غیر مالی زندگی مشترک باهم توافق میکنند. مواردی از قبیل حضانت فرزند، مهریه، نفقه و…
زوجین با مراجعه به دادگاه یا دفاتر خدمات قضایی دادخواست طلاق را پر کرده و خواسته خود را صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی) می نویسند همچنین تمام مسائل مورد توافق خود را در ذیل آن ذکر می نمایند.
روال دادگاه در رسیدگی به طلاق توافقی اینگونه است که ابتدا زوجین را به داوری ارجاع می دهد. هر یک از زوجین باید شخصی از بستگانش را به عنوان داور به دادگاه معرفی کند. اگر زوجین تمایلی به معرفی داور نداشته باشند خود دادگاه داور را تعیین می کند.
داوران باید مسلمان، متاهل، مورد اعتماد، دارای حُسن شهرت و حداقل 40 ساله باشند.
وظیفه داوران ایجاد صلح و سازش بین زوجین است. در نهایت اگر داوران موفق به ایجاد صلح بین طرفین نشوند، نتیجه کار خود را به صورت گزارش به دادگاه اطلاع می دهند.
علاوه بر داوری، دادگاه زوجین را به مراکز مشاوره هم ارجاع می دهد تا علت طلاق آنها بررسی شود و مشاور بین آنها صلح برقرار کند. مشاور هم مثل داور در صورتی که موفق به برقراری سازش نشود گزارش خود را به دادگاه ارسال می کند.
در این مرحله دادگاه برای صدور گواهی عدم امکان سازش باید از باردار نبودن زن مطمئن شود از این رو زن باید پس از مراجعه به پزشک گواهی عدم بارداری را به دادگاه تقدیم کند البته در مواردی هم دادگاه به اقرار زن مربوط به عدم بارداری اکتفا می کند. سپس گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند.
گواهی عدم امکان سازش 3ماه اعتبار دارد یعنی از زمان صدور این گواهی، زوجین 3ماه فرصت دارند تا با ارائه آن به دفترخانه طلاق از هم جدا شوند بعد از 3ماه این گواهی اعتبار خود را از دست می دهد.
اگر با وجود گواهی عدم امکان سازش و حضور زن در دفترخانه، مرد برای جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه حاضر نشود، دفترخانه احضاریه ای را برای مرد می فرستد. اگر باز هم به دفترخانه مراجعه نکرد زن به دادگاه مراجعه کرده و این موضوع را ضمن دادخواستی به دادگاه اعلام می کند دادگاه در این حالت با صدور حکم عدم امکان سازش به زن امکان می دهد که خودش با مراجعه به دفتر طلاق خودش را طلاق دهد.
در صورتی هم که مرد در دفترخانه حاضر شده باشد و زن حاضر نشده باشد، دفترخانه به زوجه موضوع را ابلاغ و یک هفته فرصت می دهد که در دفترخانه حاضر شود اما اگر حاضر نشد مرد زن را طلاق می دهد و دفترخانه این موضوع را به زن ابلاغ می کند.
در زمان عقد نکاح، مرد مالی را به همسرش هدیه می کند که به آن مهریه گویند.
مقدار و نوع مهریه در اسلام مشخص نشده است و طرفین برای تعیین مقدار مهریه باید با هم توافق کنند. نوع آن نیز باید طوری انتخاب شود که دارای ارزش اقتصادی باشد مثل طلا، ملک، لوازم زندگی و…
طبق قانون مدنی به محض عقد، زن مالک تمام مهریه می شود.
زن می تواند هر وقت که خواست تمام مهریه اش را مطالبه کند.
زن حتی می تواند از تمکین شوهر (تمکین در اینجا به معنی نزدیکی است) تا زمان پرداخت مهریه خودداری کند به عبارت دیگر شرط کند که تا مهریه ام را نگیرم، تمکین نمی کنم. به این حق زن در اصطلاح حقوقی حق حبس می گویند. در این شرایط اگر مهریه قسط بندی شود همچنان زن تا پایان اقساط می تواند از تمکین خودداری کند.
مهریه حق زن است و او در صورت تمایل می تواند از این حق خود بگذرد و با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، شوهرش را ابرا کند یا به عبارت دیگر مهریه اش را ببخشد.
زن اگر ناشزه باشد یعنی از شوهرش تمکین نکند و از او سرپیچی کند یا به او خیانت کند و رابطه نامشروع داشته باشد باز هم مستحق مهریه خواهد بود و شوهر به این دلایل نمی تواند از پرداخت مهریه امتناع کند.
ذکر مهریه در عقد موقت (صیغه) لازم است و بدون ذکر مهریه این عقد باطل محسوب می شود ولی در عقد دائم، عدم ذکر مهریه موجب بطلان عقد نمی شود.
مهری که در عقد نکاح میزان آن مشخص شده باشد را “مهر المسمی” گویند.
مهری که میزان آن در عقد نکاح مشخص نشده است و بعد از وقوع نزدیکی بر عهده شوهر قرار می گیرد را “مهر المثل” گویند. تعیین میزان مهر المثل به عهده دادگاه است که آن را با توجه به وضعیت خانوادگی و شرافت زن مشخص می کند.
گاهی مهر در عقد نکاح ذکر نمی شود و شوهر، زن را قبل از نزدیکی طلاق می دهد در این مورد هم شوهر باید مهریه را به زن بپردازد که به آن “مهر المتعه” گویند که میزان آن با توجه به وضعیت مالی مرد تعیین می شود.
ممکن است مهریه عندالاستطاعه یا عندالمطالبه باشد، در هر صورت زن می تواند تمام آن را مطالبه کند.
اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن برای گرفتن آن باید در دادگاه، توانایی مالی شوهر به پرداخت مهریه را اثبات کند که معمولا برای اثبات این موضوع کافی است اموالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند.
اما برای دریافت مهریه عندالمطالبه کافی است زن دادخواست مهریه بدهد بدون آنکه نیاز به اثبات چیزی داشته باشد، در این مورد مرد با ارائه دادخواست اعسار باید عدم توانایی مالی خود از پرداخت مهریه را اثبات کند. که در صورت اثبات، مهریه برای او قسط بندی می شود.
مهریه موجل یا زماندار مهریه ای است که برای پرداخت آن زمان مشخص شده است مثلا 3 سال بعد از عقد، در این صورت قبل از این مدت زن نمی تواند مهریه را مطالبه کند.
مهریه معلق هم مهریه ای است که پرداخت آن معلق به انجام یا وقوع شرطی شده باشد مثلا بارداری زوجه، قبولی او در کنکور. در این مورد هم قبل از وقوع شرط، زوجه حق مطالبه مهریه را ندارد.
برای مطالبه مهریه دو راه وجود دارد 1- دادگاه خانواده 2- اجرای ثبت
برای مطالبه مهریه از این طریق شرایط زیر لازم است:
سردفتر در سند ازدواج قید می کند که برای تمام مهریه یا بخشی از آن اجراییه صادر شده است . دیگر زوجه نمی تواند مهریه اش را از طریق دیگری مطالبه کند.
بعد از احراز این شرایط سردفتر وظیفه دارد ظرف 48 ساعت از زمان تقاضا برای صدور اجراییه، آن را در 3 نسخه تهیه کند. یک نسخه از آن به اداره ثبت و نسخه دیگر اجراییه از طریق پست سفارشی برای زوج (شوهر) ارسال می شود.
بعد از ابلاغ اجراییه به زوج، او 10 روز فرصت دارد که مهریه را بپردازد یا برای نحوه پرداخت آن ترتیبی را مشخص کند یا حتی مالی را معرفی کند.
اگر بعد از 10 روز زوج مهریه را پرداخت نکرد به میزان مهریه زوجه از اموال زوج توقیف می شود. این اموال از طریق مزایده به فروش رفته و مهریه زوجه پرداخت می شود.
زوجه در هر یک از مراحل عملیات اجرایی که از منصرف شود از پرداخت هزینه اجراییه معاف می شود.
مطالبه مهریه در هر دو مرحله علاوه بر زن ممکن است توسط وکیل، قیم یا نماینده او انجام شود در این صورت باید سِمَت این افراد در درجه اول مشخص شود.
زوجه می تواند ممنوع الخروجی زوج از کشور را هم مطالبه کند در این صورت از اداره اجرا ثبت فرم ممنوع الخروجی زوج را تهیه و تکمیل میکند باید در این فرم قید کند که به چه مقدار از مهریه همسرش را ممنوع الخروج کرده است و دیگر برای این میزان از مهریه نمی تواند اموال زوج را توقیف کند.
اگر بعد از ابلاغ اجراییه زوج برای پرداخت نکردن مهریه اموال خود را منتقل کند با شکایت زوجه و اثبات این موضوع، نه تنها مجازات می شود بلکه اموالش هم توقیف می شوند.
در زمان عقد نکاح، مرد مالی را به همسرش هدیه می کند که به آن مهریه گویند. مهریه هم در عقد موقت هم در عقد دائم وجود دارد و تحت هر شرایطی به زن تعلق می گیرد حتی اگر ناشزه باشد.
اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن برای گرفتن آن باید در دادگاه، توانایی مالی شوهر به پرداخت مهریه را اثبات کند که معمولا برای اثبات این موضوع کافی است اموالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند.
نفقه مخصوص نکاح دائم است و در نکاح موقت نفقه وجود ندارد. برعهده شوهر است که بعد از عقد نکاح نفقه همسرش را بپردازد در مقابل زن نیز وظیفه دارد که از او تمکین کند. حال اگر زن تمکین نکند ناشزه خطاب می شود و به زن ناشزه نفقه تعلق نمی گیرد.
اگر زن دادخواست نفقه دهد به عهده مرد است که یا اثبات کند نفقه را پرداخت کرده است یا اثبات کند که همسرش ناشزه است.
طلاقی که از طرف مرد واقع می شود طلاق رُجعی است یعنی شوهر می تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند مگر همسر او باکره یا یائسه باشد که طلاق او، طلاق بائن تلقی می شود و امکان رجوع وجود ندارد.
طلاق توافقی همانطور که از اسم آن مشخص است طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو تمایل به طلاق دارند و در تمام موارد مالی و غیر مالی زندگی مشترک باهم توافق میکنند. مواردی از قبیل حضانت فرزند، مهریه، نفقه و…
بعد از انعقاد عقد نکاح به طور صحیح، رابطه زوجیت بین طرفین برقرار شده و هر کدام از زن و مرد در برابر هم حقوق و تکالیفی را عهده دار می شوند.
به محض عقد نکاح شوهر باید به زن نفقه پرداخت کند و در مقابل زن وظیفه دارد از شوهر تمکین کند.
بهرحال زنی که قصد جدایی دارد میتواند با در دست داشتن مدارک لازم از قبیل شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه یا رونوشت آن به دفتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کرده و دادخواست طلاق بدهد.
جهیزیه طبق عرف به اموالی گفته می شود که زن برای آغاز زندگی مشترک به منزل شوهر می آورد. بنابراین مالکیت جهیزیه برای زن است و شوهر فقط حق استفاده از آن را دارد.
وظیفه نگهداری و تربیت فرزند طبق قانون به عهده والدین است که به آن حضانت گویند. منظور از نگهداری بر طرف کردن نیازهای جسمی است مثل نیاز به خوراک و نیاز به پوشاک و منظور از تربیت برطرف کردن نیازهای روحی و اخلاقی است مثل نیاز به محبت و آموزش.
زنان می توانند برای انجام کارهای خانه در منزل شوهر مبلغی را دریافت کنند که به آن اجرت المثل گویند.
مردان در صورتی که تمایل به جدایی از همسر خود داشته باشند باید تمام حقوق مالی او اعم از نفقه، اجرت المثل و مهریه را بپردازند مردی که از پس پرداخت این حقوق مالی بر نمی آید باید علاوه بر دادخواست طلاق، دادخواست اعسار هم مطرح کند تا پرداخت حقوق مالی زن برای او قسط بندی شود.
وکیل خانواده علاوه بر ویژگی های عمومی همه وکلا مثل داشتن دقت فراوان، زیرکی، فن بیان و صداقت کافی در برابر موکل باید نسبت به پرونده های دادگاه خانواده تبحر و تجربه کافی داشته باشد علاوه بر آن نیاز است که به قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مدنی و علی الخصوص قانون خانواده تسلط داشته باشد.
قوانین مربوط به خانواده از جمله قوانین آمره محسوب می شوند و زوجین نمی توانند خلاف این قوانین توافقی داشته باشند مگر خود قانون در مواردی به آنان این اختیار را داده باشد مثل اختیار تعیین محل اقامتگاه که ممکن است به عهده زن یا مرد باشد.
زن و مرد پس از عقد نکاح نسبت به هم حقوق و تکالیفی را دارا می شوند. از مهمترین حقوق و تکالیف آنان می شود به موارد زیر اشاره کرد:
علاوه بر شروط ثابت عقدنامه طرفین می توانند شرطی که مخالف ذات عقد نکاح نباشد را ذیل آن ذکر کنند.
نفقه مخصوص نکاح دائم است و در نکاح موقت نفقه وجود ندارد. برعهده شوهر است که بعد از عقد نکاح نفقه همسرش را بپردازد در مقابل زن نیز وظیفه دارد که از او تمکین کند. حال اگر زن تمکین نکند ناشزه خطاب می شود و به زن ناشزه نفقه تعلق نمی گیرد.
اگر زن دادخواست نفقه دهد به عهده مرد است که یا اثبات کند نفقه را پرداخت کرده است یا اثبات کند که همسرش ناشزه است.
در زمان عقد نکاح، مرد مالی را به همسرش هدیه می کند که به آن مهریه گویند. مهریه هم در عقد موقت هم در عقد دائم وجود دارد و تحت هر شرایطی به زن تعلق می گیرد حتی اگر ناشزه باشد.
اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن برای گرفتن آن باید در دادگاه، توانایی مالی شوهر به پرداخت مهریه را اثبات کند که معمولا برای اثبات این موضوع کافی است اموالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند.
زنان می توانند برای انجام کارهای خانه در منزل شوهر مبلغی را دریافت کنند که به آن اجرت المثل گویند.
زن باید اثبات کند که کارهای منزل را از روی تبرع و رضایت انجام نداده است برای این کار می تواند از شهود استفاده کند.
اجرت المثل در حالی به زن تعلق می گیرد که شوهر درخواست طلاق داده باشد و این درخواست طلاق به علت نشوز زن نباشد که اگر زن ناشزه باشد در مدتی که خانه شوهر را ترک کرده است به او اجرت المثل تعلق نمی گیرد.
مبلغ اجرت المثل چه در مورد اموال چه در مورد ازدواج توسط کارشناس دادگاه مشخص می شود.
اجرت المثل ازدواج را باید در دادگاه خانواده و اجرت المثل اموال را در دادگاه عمومی محل وقوع ملک مطرح کرد.
مردان در صورتی که تمایل به جدایی از همسر خود داشته باشند باید تمام حقوق مالی او اعم از نفقه، اجرت المثل و مهریه را بپردازند مردی که از پس پرداخت این حقوق مالی بر نمی آید باید علاوه بر دادخواست طلاق، دادخواست اعسار هم مطرح کند تا پرداخت حقوق مالی زن برای او قسط بندی شود.
اگر ضمن عقد نکاح برای یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده باشد و پس از عقد مشخص شود که فرد مذکور فاقد آن صفت بوده است طرف دیگر حق دارد که عقد را فسخ کند.
ثبت ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم اجباری نیست ولی در موردی که زن در نکاح موقت باردار شود یا طرفین با هم توافق کرده باشند این ازدواج باید در دفتر ثبت ازدواج ثبت شود.
در مورد ازدواج دائم که ثبت آن اجباری است اگر مرد بخواهد ازدواج مجدد کند یا باید با رضایت همسرش اینکار را انجام دهد یا با اثبات عدم تمکین و نشوز همسرش از دادگاه مجوز ازدواج دوم را بگیرد یا به صورت عادی عقد را منعقد کند و پس از شکایت همسر دوم آن را ثبت کند. در هر حال ثبت نکردن ازدواج دائم مجازات به همراه دارد.
بعد از انعقاد عقد نکاح به طور صحیح، رابطه زوجیت بین طرفین برقرار شده و هر کدام از زن و مرد در برابر هم حقوق و تکالیفی را عهده دار می شوند.
به محض عقد نکاح شوهر باید به زن نفقه پرداخت کند و در مقابل زن وظیفه دارد از شوهر تمکین کند.
مرد باید دادخواست الزام به تمکین مطرح کند بعد از دادخواست الزام به تمکین اگر زن دفاعی نکند موضوع به کارشناس ارجاع می شود و کارشناس شرایط را بررسی می کند و اگر زن واقعا منزل را ترک کرده باشد حکم به عدم تمکین داده می شود.
طلاق خلع از طرف زن مطرح می شود. در واقع زن به خاطر کراهت و تنفری که نسبت به شوهر خود دارد با دادن مالی که یا به میزان مهریه یا کمتر یا بیشتر از آن است درخواست طلاق می کند.
طلاق مبارات طلاقی است که دو طرف از هم کراهت دارند به نام طلاق توافقی شناخته می شود.
طلاق توافقی همانطور که از اسم آن مشخص است طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو تمایل به طلاق دارند و در تمام موارد مالی و غیر مالی زندگی مشترک باهم توافق میکنند. مواردی از قبیل حضانت فرزند، مهریه، نفقه و…
طلاقی که از طرف مرد واقع می شود طلاق رُجعی است یعنی شوهر می تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند مگر همسر او باکره یا یائسه باشد که طلاق او، طلاق بائن تلقی می شود و امکان رجوع وجود ندارد.
بهرحال زنی که قصد جدایی دارد میتواند با در دست داشتن مدارک لازم از قبیل شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه یا رونوشت آن به دفتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کرده و دادخواست طلاق بدهد.
جهیزیه طبق عرف به اموالی گفته می شود که زن برای آغاز زندگی مشترک به منزل شوهر می آورد. بنابراین مالکیت جهیزیه برای زن است و شوهر فقط حق استفاده از آن را دارد.
وظیفه نگهداری و تربیت فرزند طبق قانون به عهده والدین است که به آن حضانت گویند. منظور از نگهداری بر طرف کردن نیازهای جسمی است مثل نیاز به خوراک و نیاز به پوشاک و منظور از تربیت برطرف کردن نیازهای روحی و اخلاقی است مثل نیاز به محبت و آموزش.
اگر والدین کودک از هم جدا شوند، حضانت فرزند تا هفت سالگی به عهده مادر و بعد از 7 سالگی به عهده پدر است. اگر در مورد حضانت فرزند بعد از 7سالگی اختلافی ایجاد شود، دادگاه در مورد آن تصمیم خواهد گرفت.
طبق قانون مدنی نفقه به معنی تامین نیازهای متعارف و متناسب زندگی است؛ بنابراین فراهم نمودن مسکن و اثاث آن، خوراک، پوشاک، هزینه درمان و بهداشت و … از مصادیق نفقه است که در خصوص پرداخت آن به همسر باید شأن زن رعایت شود؛ به عنوان مثال نفقهای که به خانم دارای تحصیلات عالیه و از خانواده مرفه تعلق می گیرد بیشتر از خانمی است که تحصیلات پایین تری دارد و یا از خانوادهای با سطح متوسط است.
فقط در ازدواج دائم، در صورت تمکین از شوهر به زن نفقه تعلق میگیرد. زن در ازدواج موقت مستحق نفقه نخواهد بود مگر ضمن عقد موقت پرداخت نفقه از جانب شوهر شرط شده باشد.
تمکین به معنی رفع نیاز و خواسته های مشروع شوهر توسط زن است یکی از مصادیق تمکین، زندگی در منزل مشترک است. حال زنی که بدون رضایت شوهر یا حکم دادگاه منزل مشترک را ترک کند مستحق نفقه نخواهد بود.
مصادیق دیگر تمکین حسن معاشرت و خوش رفتاری است در موردی که زن بدون دلیل موجه این موارد را انجام ندهد ناشزه محسوب می شود که در این صورت نه تنها مرد ملزم به پرداخت نفقه او نیست بلکه می تواند به این دلیل در خواست طلاق یا ازدواج مجدد کند.
با این وجود گاهی زن بخاطر ترس از آسیب های بدنی، مالی یا شرافتی نمی تواند به زندگی مشترک در یک منزل با شوهر ادامه دهد در این شرایط او می تواند با موافقت دادگاه در منزل امنی جدای از شوهر زندگی کند و در این مورد شوهر همچنان مجبور به پرداخت نفقه است.
در آخر ذکر این نکته لازم است که زنان شاغل هم مستحق دریافت نفقه هستند و داشتن درآمد مستقل، شوهر را معاف از پرداخت نفقه نمی کند. ولی شغل زن باید در شان و مناسب باشد وگرنه شوهر می تواند مانع انجام کار او شود.
در مدت عقد شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست ولی اگر مرد هیچ اقدامی برای عروسی و آغاز زندگی مشترک نکند و زن را بلاتکلیف بگذارد زن می تواند نفقه خود را مطالبه کند.
زوجه برای اثبات ادعای خود و گرفتن نفقه باید به دادگاه محل سکونت خود مراجعه و 3برگه اظهارنامه پر کند مبنی بر اعلام آمادگی خود برای آغاز زندگی مشترک؛ همچنین می تواند برای اثبات ادعای خود استشهادیه تنظیم کند.
گاهی زنان تمکین کردن را منوط به پرداخت مهریه می کنند و از آنجایی که مهریه حق قانونی زن است قانون به او حق اینکار(حق حبس) را داده است پس شوهر به این بهانه نمی تواند از پرداخت مهریه امتناع کند.
معمولا بعد از طلاق نفقه ای به زوجه تعلق نمی گیرد مگر در موارد استثنا:
مورد دیگر مربوط به زمان فوت شوهر است، مردی که فوت کرده است تا پایان عده ی وفات به همسرش نفقه تعلق می گیرد. اگر شوهر اموالی داشته باشد از اموال خودش نفقه پرداخت می شود اگر شوهر اموالی نداشته باشد نفقه را خویشان او پرداخت می کنند.
تعیین میزان نفقه به عهده ی کارشناسان رسمی دادگستری است. کارشناس با توجه به عوامل مختلف از جمله نیازهای زوجه و شان او و همچنین با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی، مبلغ نفقه زوجه را تعیین می کند.
قانون برای طرفین 7روز مهلت اعتراض به نظر کارشناس را در نظر گرفته است.در صورت اعتراض به نظر کارشناس اینبار مبلغ نفقه را هیئت سه نفره کارشناسان نفقه تعیین می کنند.
اگر با وجود تمکین کردن زن از شوهر باز هم او از پرداخت نفقه خودداری کند زن از دو طریق میتواند شوهر را ملزم به پرداخت نفقه کند.
راه حل اول این است که از طریق دادگاه خانواده دادخواست محکومیت شوهر به پرداخت نفقه را مطرح کند.
در این صورت اگر دادگاه پس از رسیدگی حکم به محکومیت شوهر صادر کند اما او همچنان ناتوان از پرداخت نفقه باشد زن می تواند درخواست طلاق کند.
راه حل دوم شکایت کیفری است از آنجایی که در قانون مجازات اسلامی نپرداختن نفقه جرم محسوب می شود زن می تواند با مراجعه به دادسرا تعقیب جزایی شوهر را تقاضا کند در این صورت اگر ثابت شود شوهر نفقه زن را پرداخت نمی کرده است علاوه بر محکومیت به پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون هم محکوم می شود.
بین خویشان واجب النفقه “زن” تنها کسی که میتواند نفقه گذشته خود را نیز مطالبه کند.
فرزندان پسر تا پایان تحصیلات و فرزندان دختر تا زمان انتخاب همسر مستحق نفقه خواهند بود.
پرداخت نفقه فرزندان به ترتیب به عهده پدر، جد پدری، مادر و بعد از مادر هم به عهده اجداد پدری و مادری خواهد بود.
میزان نفقه فرزند را هم کارشناس دادگاه با بررسی توان مالی پدر، شرایط و محل زندگی خانواده مشخص می کند.
فرزندان نمیتوانند نفقه گذشته خود را مطالبه کنند.
اگر پدری با وجود امکانات مالی و اموال در پرداخت نفقه فرزندان خود کوتاهی کند. فرزندان یا سرپرست آنان می توانند با شکایت کیفری نه تنها او را ملزم به پرداخت نفقه کنند بلکه در مواردی حتی اموالش را توقیف کنند.