معامله فوضولی چیست؟ - حق جو

تعریف معامله فضولی

معامله فضولی، معامله ای است که در آن، فروشنده بدون آن که نسبت به موضوع معامله حق مالکیت داشته باشد یا حتی از طرف مالک، نمایندگی یا وکالت داشته باشد مال را به غیر منتقل کند.

اشخاص در معامله فضولی

اصیل: طرف مقابل و در واقع خریدار محسوب می شود.

فضول: کسی است که خود را به جای مالک قرار داده و مال متعلق به او را معامله کرده است.

مالک: صاحب اصلی مال مورد معامله است.

حکم معامله فضولی

معاملاتی که روزانه بین افراد انجام می شوند ممکن است صحیح، باطل یا غیر نافذ باشند.

معاملاتی که در آنها یکی از طرفین عقد رضایت به انجام معامله نداشته باشد، معاملات غیر نافذ محسوب می شوند مثل معامله فضولی که بدون رضایت مالک اصلی مال انجام می شود. حال هر زمان که مالک رضایت خود را عنوان کند معامله غیر نافذ به معامله صحیح تبدیل می شود یا برعکس ممکن است مالک اصلی معامله را رد کند و به علت رد مالک، معامله باطل شود.

آثار رد معامله

اگر مالک، معامله را رد کند می تواند مال خود را از طرف معامله پس بگیرد. طرف معامله نیز با رجوع به فضول (فروشنده) ثمن معامله را پس می گیرد. حال اگر طرف معامله از فضولی بودن معامله آگاه نباشد می تواند علاوه بر ثمن معامله، خسارت خود را نیز از فضول مطالبه کند.

معامله متعدد بر مال غیر

گاهی ممکن است نسبت به یک مال چندین معامله به صورت فضولی انجام گیرد. به عبارت دیگر پس از انجام معامله اول، هنوز مالک رضایت یا عدم رضایت خود را عنوان نکرده است باز هم نسبت به مال معاملات دیگری انجام شود. با توجه به این که برای اعلام رضایت مالک نسبت به معامله فضولی در قانون، زمان محدودی در نظر گرفته نشده، مالک هر زمان نسبت به این معاملات آگاه شد می تواند آنها را رد یا تنفیذ کند. مالک هر معامله ای را قبول کند، معاملات بعد از آن همه صحیح و معاملات قبل از آن همه باطل می شوند.

مجازات فضول

مالک با رد معامله فضولی می تواند مال خود را پس بگیرد همچنین او می تواند علیه فضول تحت عنوان فروش مال غیر، شکایت کیفری به عمل آورد. و اگر سو نیت فضول اثبات شود عمل او در حکم کلاهبرداری بوده و مجازات سنگینی را به همراه دارد ولی اگر سونیتی نداشته باشد و در اثر اشتباه مال غیر را فروخته باشد مجرم محسوب نمی شود. مثلا ممکن است شخصی، منزل پدرش را به گمان اینکه به او ارث رسیده است بفروشد در حالیکه آن منزل طبق وصیت به برادرش تعلق دارد این معامله جرم نیست. ولی اگر همین شخص با اطلاع کامل نسبت به وصیت نامه خانه را بفروشد تا برادرش را از آن محروم کند، مرتکب جرم شده است.