تامین خواسته
از زمانی که خواهان دادخواست دعوا را مطرح می کند تا زمانی که حکم قطعی در مورد دعوا مطرح شده، صادر شود مدتی زمان می برد. این زمان برای خوانده (بدهکار) فرصت خوبی است که با انتقال اموال و وجوه خود از اجرای موثر حکم به نفع خواهان (طلبکار) جلوگیری کند. علاوه بر این مورد ممکن است در این فاصله زمانی، مالی که خواسته دعوا بوده است دچار نقص یا عیب شود لذا برای جلوگیری از این موارد و به منظور حمایت از حقوق خواهان قانون گذار برای این موارد تامین خواسته را ایجاد کرده است.
منظور از تامین خواسته در اصطلاح حقوقی در امنیت نگه داشتن و مراقبت از خواسته دعوا است. در واقع خواهان می تواند از دادگاه درخواست تامین خواسته کرده و از این طریق با صدور قرار تامین خواسته، خواسته دعوا را در بازداشت قراردهد تا از هر گونه انتقال و عیب و نقص در امان باشد.
موارد صدور قرار تامین خواسته
صدور قرار تامین خواسته بدون گرفتن تامین از خواهان
دعوا به استناد سند رسمی اقامه شده باشد. (سندی که در دفاتر اسناد ایجاد و ثبت شده باشد، سند رسمی است.)
در صورتی که خواسته دعوا در معرض تضییع و تفریط باشد یعنی ممکن است خواسته دعوا دچار نقص یا عیب شود. این مورد باید با شهادت شهود، امارات، معاینه یا تحقیق محلی برای دادگاه اثبات شود.
دعوا با استناد به اسناد تجاری واخواست شده اقامه شده باشد. منظور از اسناد تجاری چک، سفته و برات و منظور از واخواست شده این است که برای آنان گواهی عدم پرداخت گرفته شده باشد.
صدور قرارتامین خواسته با گرفتن تامین از خواهان
به جز موارد ذکر شده در بالا در سایر موارد، خواهان باید برای صدور قرار تامین خواسته، تامین بدهد، این تامین در واقع مبلغی است که برای جبران خسارت احتمالی خوانده، توسط دادگاه تعیین و به صندوق دادگستری واریز می شود.
اگر دادگاه در نهایت حکم به بی حقی خواهان صادر کند، خسارت بازداشت مال خوانده از این تامین پرداخت می شود.
خوانده هم در دو مورد می تواند درخواست تامین خواسته کند، اول درخواست تامین خواسته به خاطر خسارت ناشی از دادرسی. دوم در خواست تامین خواسته در مورد خسارت ناشی از حق الوکاله وکیل.
شرایط صدور تامین خواسته
قرار تامین خواسته به درخواست خواهان صادر می شود. خواهان می تواند این درخواست را قبل از دادخواست دعوا اصلی، ضمن دادخواست دعوا اصلی یا حتی در جریان دادرسی و قبل از صدور رای مطرح کند.
خواسته دعوا خواهان باید قطعی و مُنَجَّز باشد. به این معنا که زمان مطالبه خواسته رسیده و خواسته او وجود داشته باشد.
اگر خواسته، دارای سند رسمی یا در معرض تضییع و تفریط باشد طوری که بیم نابودی آن رود، می توان قبل از زمان سررسید برای موضوع آن درخواست صدور قرار تامین خواسته کرد.
میزان خواسته خواهان باید مشخص و معلوم باشد نه مجهول. در دادخواست باید مبلغ خواسته خواهان مشخصا درج شود.
خواسته عین معین و قابل تشخیص باشد. منظور این است که اگر خواسته دعوا مطالبه کالا (عین معین) است باید خصوصیات و مشخصات آن تعیین شود.
مرجع صالح به رسیدگی
مرجع رسیدگی به درخواست صدور قرار تامین خواسته، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.
اگر خواسته دعوا اصلی مال غیر منقول (زمین یا خانه) باشد، باید دعوا و درخواست صدور قرار تامین خواسته در دادگاه محل وقوع آن مال مطرح شود. اما اگر خواسته دعوا اصلی مال منقول مثل اتومبیل یا وجه نقد باشد، باید دعوا و درخواست صدور قرار تامین خواسته در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح شود.
پس از صدور قرار و ابلاغ آن به خوانده او 10 روز فرصت دارد که به قرار تامین خواسته در دادگاه صادرکننده آن اعتراض کند.
نحوه اجرا قرار تامین خواسته
گاهی خوانده پس از اطلاع از صدور قرار تامین خواسته، مالی را که قرار تامین برای بازداشت آن صادر شده یا یکی دیگر از اموال خود را برای بازداشت به اجرا احکام دادگستری معرفی می کند. اما متاسفانه در بیشتر مواقع بازداشت مال خوانده از طریق اقدامات قانونی به وی تحمیل می شود.
از ابلاغ تا اجرا قرار تامین خواسته
قرار تامین پس از صدور باید فورا به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود. در مواردی که از یک طرف ابلاغ فوری قرار تامین خواسته ممکن نیست و از طرف دیگر هم خواسته دعوا در معرض تضییع و تفریط قرار دارد، با درخواست خواهان ابتدا قرار را اجرا سپس به خوانده ابلاغ می کنند.
قواعد اجرا قرار تامین خواسته
تامین عین معین
اگر خواسته خواهان عین معینی باشد مثل ماشین، جواهر یا خانه معین، همان خواسته عینا بازداشت می شود مگر طرفین برای بازداشت مال دیگری توافق کنند یا بازداشت آن مال معین ممکن نباشد که در این صورت معادل قیمت آن مال از سایر اموال خوانده بازداشت می شود.
تامین محصول املاک و باغات
دو سوم محصول املاک یا باغات خوانده قابل توقیف به نفع خواهان است چه این محصولات جمع آوری شده چه نشده باشند.
اگر محصول جمع آوری شده باشد مامور اجرا فقط سهم خوانده را مشخص می کند اما اگر محصول جمع آوری نشده باشد، مامور اجرا باید در موقع برداشت هرچند بار که طول بکشد حاضر شود و بدون هیچگونه دخالتی در عملیات برداشت صرفا سهم خوانده را معین کند. خوانده یا نماینده او نیز می توانند در این زمان ها حاضر شوند.
آثار اجرا قرار تامین خواسته
انتقال مال توقیف شده ممنوع است. اگر خوانده مال توقیف شده را به دیگری منتقل کند، خواهان می تواند درخواست ابطال این معامله را در دادگاه مطرح کند.
تصرفات خوانده نسبت به مال خود به علت توقیف آن محدود می شود. مثلا دیگر نمی تواند مال خود را بفروشد یا به نحو دیگر آن را منتقل کند و صرفا می تواند از آن مال استفاده کند.
اثر بعدی که توقیف مال برای خوانده به همراه دارد این است که اگر رای دادگاه به نفع خوانده صادر شود او می تواند خسارت های ناشی از صدور قرار تامین خواسته را از طریق دادگاهی که رای به این قرار داده است مطالبه کند.
اگر مال خوانده در دست شخص دیگری است یا خوانده از شخصی طلبی دارد. اگر این مال یا طلب به عنوان تامین بازداشت شود، شخص ثالث حق ندارد این مال یا بدهی را به خوانده بپردازد.