حقوق مالکیت صنعتی بخشی از حقوق مالکیت فکری است که از مخترعان حمایت می کند تا بتوانند مالکیت ابداعاتشان را بدست آورند. این حق شامل حق اختراعات، طرح های صنعتی علائم تجاری، علائم خدماتی، طرح های سطوح های مدارهای مجتمع، نام های تجاری و نشانه های جغرافیایی و حفاظت در برابر رقابت غیر منصفانه است.
منظور از حقوق مالکیت معنوی، حقوقی است که مربوط به موضوعی می شود که زاده ذهن انسان و ناشی از خلاقیت ذهنی او است. این فکر دارای ارزش اقتصادی و قابلیت خرید و فروش است همچنین قانون به مالک یا ثبت کننده آن حق استفاده انحصاری برای مدت مشخصی را می دهد.
به این حق، حق مالکیت معنوی یا حق مالکیت فکری گویند چرا که همه مصادیق آن از فکر انسان نشات می گیرد مثل ساخت علامت تجاری، نشانه جغرافیایی و…
به زبان ساده منظور از طرح صنعتی شکل و ظاهر یک محصول است. از نظر قانون مالکیت معنوی، طرح صنعتی فقط به جنبه ظاهر و زیبایی شناختی محصول مربوط می شود و ربطی به ویژگی های فنی و عملکردی محصول ندارد.
از طرح های صنعتی در تمام محصولات تولیدی اعم از پوشاک، محصولات صنعتی، پزشکی، لوازم زینتی، ورزشی و … استفاده می شود. حتی در نوع و شکل بسته بندی محصول ها هم از طرح صنعتی بهره می برند.
کلمه Intellectual property به مالکیت های غیر ملموس گفته می شود و اساتید حقوق آن را به حقوق مالکیت معنوی یا فکری ترجمه کرده اند که در مقابل مالکیت های ملموس مثل مالکیت نسبت به اموال منقول و غیرمنقول قرار می گیرد.
اداره کل مالکیت صنعتی از ثبت علائم تجاری، طرح های صنعتی، اختراعات و نشان جغرافیایی حمایت و آنها را ثبت می کند.
ثبت علائم تجاری، نشان جغرافیایی و اختراعات به سیستم های بین المللی پیوسته است به این صورت که هر اختراعی در هر کشوری ثبت شود کل دنیا از آن مطلع شده و آن را به رسمیت می شناسند.
گاهی ممکن است یک محصول انواع حمایت ها را شامل شود مثلا شخصی که تلفن همراه را طراحی می کند برای آن گواهی ثبت علامت تجاری، اختراع، طرح صنعتی نرم افزار، مدل مصرفی، نشان جغرافیایی می گیرد.
ثبت یک طرح صنعتی به ثبت کننده آن حق مالکیت انحصاری می دهد از این رو او حق دارد از نسخه برداری غیر مجاز و تقلید افراد دیگر جلوگیری کند.
ثبت اینگونه طرح ها افراد را تشویق به انجام فعالیت تجاری و رقابت در این عرصه می کند که در نهایت منجر به تولید محصولاتی با طرح های صنعتی مختلف می شود.
زمانی که طرح صنعتی به صورت انحصاری ثبت می شود، مالک طرح کیفیت فنی محصولات خود را نیز افزایش می دهد در نتیجه اطمینان مشتری را جلب کرده و درآمد فراوانی بدست می آورد.
طرح های صنعتی جز اموال تجار به حساب می آیند و باعث بالا رفتن ارزش و پرستیژ شرکت تجاری می شوند. هرچه یک طرح موفقیت و عرضه بیشتری داشته باشد، ارزش آن برای شرکت بیشتر خواهد شد.
مالکین طرح های صنعتی می توانند اجازه بهره برداری از طرح خود را برای مدت مشخص و محدود به اشخاص دیگر واگذار کنند و از امتیازات ناشی از آن بهره مند شوند.
پس از درخواست ثبت طرح صنعتی، تا زمانی که هنوز با طرح موافقت نشده و هنوز طرح ثبت نشده است مالک می تواند درخواست خود را استرداد کند.
پس از ثبت طرح صنعتی، اگر مالک آن طرح را به دیگری واگذار نکرده باشد می تواند با ارائه درخواست کتبی به مرجع ثبت، طرح خود را اعراض کند.
برای اعراض مدارک زیر لازم است:
در صورت استرداد یا اعراض حق ثبت، هزینه های پرداخت شده به مرجع ثبت مسترد نخواهد شد.