قرارداد هبه چیست
لغت هبه به معنای بخشش است و در زندگی روزمره وقتی ما مالی را به دیگری می بخشیم در واقع عقد هبه منعقد می کنیم.
در اصطلاح حقوقی هبه عقدی است که در آن، شخصی مال خود را به دیگری تملیک می کند یعنی مال خود را به ملکیت دیگری در می آورد. در عقد هبه، به شخصی که مالش را می بخشد واهب، به کسی که مال به او بخشیده شده متهب و به آن مال، مال موهوبه گویند.
چون هبه جز عقود قرار می گیرد مثل سایر عقود نظیر بیع، اجاره و … علاوه بر ایجاب محتاج قبولی نیز هست یعنی واهب می گوید مالم را به تو می بخشم و متهب می گوید قبول می کنم. ایجاب و قبول به هر لفظ یا عملی که دلالت بر آن کند صحیح است.
این عقد علاوه بر ایجاب و قبول به قبض هم احتیاج دارد. یعنی مال باید به اذن و اجازه واهب به متهب تحویل داده شود وگرنه عقد کامل نمی شود و در واقع تا زمانی که واهب مال را به متهب تحویل نداده است می تواند از بخشش خود پشیمان شود و از ایجاب خود رجوع کند. علاوه براین، اگر هر کدام از واهب یا متهب قبل از قبض مال موهوبه بمیرند این عقد از بین می رود.
شخص هبه کننده باید اهلیت داشته باشد یعنی عاقل، بالغ و رشید باشد همچنین او باید حق تصرف در اموال خود را داشته باشد. مثلا اگر شخصی ورشکسته باشد چون حق تصرف در اموال خود را ندارد هرچند که بالغ و عاقل و رشید باشد نمی تواند مال خود را هبه کند. ولی شخص متهب نیازی به اهلیت ندارد.
علاوه بر این هبه کننده باید مال خود را هبه کند، به عبارت دیگر افراد نمی توانند اموال دیگران را هبه کنند.
عقد هبه به دو صورت منعقد می شود که هر دو آنها از شرایط عمومی یکسانی که در بالا ذکر شد برخوردار می باشند منتها در مورد عوض تفاوت کمی باهم دارند لذا هر دو را برای شما تعریف کرده ایم.
هبه معوض
که در آن عوض به عنوان شرط در عقد ذکر می شود مثلا شخصی خانه اش را می بخشد و در مقابل شرط می کند که متهب که دکتر است، پدر او را عمل کند یا هر شرط دیگری را می تواند ضمن عقد بیاورد.
هبه غیرمعوض
در هبه غیر معوض هیچ عوضی ذکر نمی شود و به صورت کاملا مجانی شخصی مال خود را به دیگری می بخشد.
هبه نامه رسمی و غیر رسمی
هبه نامه رسمی، هبه نامه ای است که سند آن به صورت رسمی تنظیم شده است و در صورت بروز اختلاف بین طرفین هیچ یک از آنها نمی توانند نسبت به آن ادعای انکار و تردید کنند زیرا از نظر قانونی این ادعا نسبت به اسناد رسمی غیر قابل پذیرش است.
اما نسبت به هبه نامه غیر رسمی یا عادی که بین طرفین نوشته و تنظیم شده است، در زمان بروز اختلاف هر یک از آنان می توانند ادعای انکار و تردید کنند و بر همین مبنا دادگاه موظف است این مسئله را مورد بررسی قرار دهد.
رجوع از هبه
اگر هبه به صورت معوض باشد نمی توانید از آن رجوع کنید. اما اگر هبه غیر معوض باشد برای رجوع از آن، واهب باید دادخواستی با موضوع رجوع از هبه ارائه کند. اگر هبه به صورت رسمی تنظیم شده باشد، واهب بدون آنکه نیاز به اثبات هبه داشته باشد از آن رجوع می کند. اما اگر هبه به صورت عادی و غیر رسمی تنظیم شده باشد ابتدا باید واهب اثبات کند که هبه را انجام داده است سپس اقدام به رجوع از آن کند.
یکی دیگر از مواردی که در آن هبه قابل رجوع نخواهد بود زمانی است که مال هبه شده از بین رفته باشد یا فروخته شده باشد. مثلا شخصی ماشین را به همسر خود هبه می کند و همسرش هم ماشین را می فروشد این شخص دیگر نمی تواند نسبت به آن هبه رجوع کند.
آیا زنی که مهر خود را به همسرش هبه کرده است می تواند از آن رجوع کند؟
- همانطور که می دانید مهریه دِینی است بر گردن و ذمه شوهر که باید آن را پرداخت کند. حال اگر زن، او را از پرداخت این دِین ابرا کند و بگوید از نظر من تو دیگر تکلیفی به پرداخت مهریه نداری. تکلیف شوهر از پرداخت مهریه به طور کل ساقط می شود. این نوع بخشش ابرا محسوب شده و غیر قابل رجوع است.
- ممکن هم هست که زوجه مهریه خود را به شوهر هبه کند و بگوید مهریه ام را به تو بخشیدم. این نوع بخشش هبه محسوب شده و مثل تمام موارد هبه قابل رجوع است.
- در زمان طلاق هم ممکن است زوجه به واسطه کراهتی که از شوهر دارد مهریه خود را در ازای طلاق خلع یا مبارات به شوهر ببخشد. در این نوع طلاق زن می تواند در زمان عده به مهریه اش رجوع کند اما باید بداند اگر او به مهریه اش رجوع کند مرد هم این امکان را دارد که به خود زن رجوع کرده و طلاق را ملغی کند.