قرارداد حقوق ناشر و مولف - حق جو
قرارداد حقوق ناشر و مولف چیست
یکی دیگر از انواع حقوق مالکیت فکری، حق مولف است که شامل حقوق مادی و معنوی یک اثر می شود.
حق مادی اثر در واقع همان حق مالکیتی است که پدیدآورنده نسبت به اثر خود دارد این حق هم مثل سایر حقوق مادی قابل نقل و انتقال و واگذاری به غیر است. حق معنوی، حقی است که شخص به لحاظ پدید آورندگی و خلاقیتی که در خلق اثر هنری داشته است دارا می شود. به عبارت دیگر هر اثر هنری معرف پدید آورنده خود است و به او تعلق دارد. این حق بر خلاف حق مادی غیر قابل انتقال است مگر به واسطه وصیت و برای بعد از مرگ به غیر منتقل شود.
انواع قرارداد بین ناشر با مترجم یا مولف
مهم ترین موضوعی که در اینگونه قراردادها به آن اشاره می شود حق نشر کتاب در چاپ های مختلف آن است. بر این اساس قرارداد بین ناشر و مترجم یا مولف به انواع گوناگون تقسیم می شود:
- ممکن است ناشر با پرداخت مبلغ ثابتی، حق نشر کتاب در چاپ های مختلف را از مولف یا مترجم آن دریافت کند. در این صورت تمام امتیاز کتاب به ناشر تعلق گرفته و مترجم یا مولف نسبت به آن حق نشر نخواهند داشت.
- نوع دوم قراردادها این است که مبلغ ثابت یا درصدی از قیمت پشت جلد کتاب ضربدر تعداد تیراژ آن در هر نوبت چاپ به مترجم یا مولف پرداخت می شود. این نوع قرارداد بیشتر با نویسندگان معروفی بسته می شود که کتاب آنها پر فروش خواهد بود. در اینگونه قراردادها هم حق نشر برای ناشر محفوظ است.
- نحوه سوم تعیین حق نشر به این صورت است که ناشر و نویسنده به صورت توافقی هزینه چاپ کتاب و به همان نسبت سود حاصل از فروش کتاب را بین خود تقسیم می کنند.
- در نهایت گاهی هم ممکن است خود مولف یا مترجم تمام هزینه های چاپ و نشر کتاب را به عهده گیرد که در این صورت تمام سود حاصل از فروش آن هم به خود مولف یا مترجم تعلق می گیرد. این قرارداد را معمولا مراکز دولتی یا خصوصی یا مترجمین یا نویسندگانی که در مورد موضوع خاصی می نویسند مورد استفاده قرار می دهند.
در تمام این قراردادها نحوه پرداخت حق نشر بین طرفین ممکن است به صورت نقدی یا اقساط معین شود.
مبنای قراردادی برای حقوق مالکیت فکری
بعضی از افراد، برای نظام مالکیت فکری استفاده از مبنای قرارداد اجتماعی را پیشنهاد می دهند و برای توجیه پیشنهاد خود عنوان می کنند که اجتماع زمینه را برای پرورش آثار هنرمندان آماده می کند و آنها پس از خلق اثر از اجتماع پاداش دریافت می کنند.
اما دسته دیگر حقوقدانان مبنا مالکیت خصوصی را برای نظام مالکیت فکری مناسب تر می دانند.
حقوق مالکیت معنوی و حقوق عمومی و خصوصی چه رابطه ای با هم دارند؟
حقوق خصوصی مربوط به روابط خصوصی افراد و حقوق عمومی مربوط به روابط دولت و سازمان های دولتی با مردم است. از این رو حقوق مالکیت معنوی شاخه ای از حقوق خصوصی محسوب می شود. البته دولت با تصویب قانون های مختلف یا اعطای مجوزهای گوناگون در این شاخه از حقوق خصوصی دخالت می کند.
حقوق معنوی چه ارتباطی با حقوق مالی و غیرمالی دارد؟
حقوق غیرمالی، حقوقی هستند که به صورت مستقیم آثار مالی ندارند و قابل تقویم به پول نیستند مثل حق ولایت، حق زوجیت و… اما در مقابل حقوق مالی، حقوقی هستند که مستقیما دارای آثار مالی اند مثل حق مالکیت. با این تفاسیر حقوق معنوی هم دارای جنبه مالی و هم غیر مالی است. جنبه مالی آن شامل حق نشر کتاب، تولید اختراع و جنبه غیر مالی آن حق ولایت بر اثر است اما چون جنبه مالی آن بیشتر است ازین جهت حق مالکیت معنوی یک حق مالی محسوب می شود.
حقوق معنوی و حقوق عینی و دینی قابل انطباق می باشند؟
حق مالی دو نوع است. اگر شخص مستقیم و بلاواسطه نسبت به مالی حق پیدا کند این حق، حق مالی عینی است که کاملترین نوع آن حق مالکیت است. حق دِینی اما حقی است که شخص نسبت به دیگری دارد و می تواند دیگری را مجبور به انجام کار یا پرداخت دین کند.
برای تعیین این موضوع که حق معنوی جز حقوق عینی است یا دینی بین حقوقدانان اختلاف ایجاد شده است برخی از آنان معتقدند باید دسته سومی به نام حقوق معنوی اضافه شود ولی برخی دیگر معتقدند حقوق معنوی جز حقوق عینی محسوب می شود.