کلاهبرداری، عناصر قانونی جرم کلاهبرداری در قانون جدید - حق جو
کلاهبرداری چیست
جرم کلاهبرداری در صورتی واقع می شود که شخصی با تقلب و فریب، مال دیگری را از او بگیرد. به عبارت دیگر کلاهبردار با استفاده از دروغ و وسایل متقلبانه، شخص را فریب میدهد تا مال خود را با رضایت در اختیار او بگذارد.
عناصر جرم کلاهبرداری
عنصر روانی کلاهبرداری
عنصر روانی یا سو نیت به این معناست که کلاهبردار قصد فریب دیگری با وسایل متقلبانه و بردن مال او را داشته باشد.
عنصر مادی کلاهبرداری
در جرم کلاهبرداری رفتار مجرم به صورت فعل مثبت است. فعل مثبت به معنای انجام دادن کاری است. یعنی جرم کلاهبرداری در صورتی واقع می شود که کلاهبردار با استفاده از وسایل متقلبانه مال شخص را از او بگیرد. کلاهبرداری به صورت فعل منفی و ترک فعل واقع نمی شود.
برای تحقق جرم کلاهبرداری سه شرط لازم است
- وسایلی که کلاهبردار برای فریب از آن ها استفاده می کند باید متقلبانه باشند.
- قربانی کلاهبرداری باید از متقلبانه بودن وسایل بی اطلاع باشد و فریب بخورد.
- قربانی باید در نتیجه این فریب، مال خود را در اختیار کلاهبردار بگذارد.
برای محقق شدن کامل جرم کلاهبرداری باید بین این 3 شرط رابطه مستقیم وجود داشته باشد.
انواع کلاهبرداری
- فریب دادن مردم به وجود شرکت ها، موسسه ها و کارخانه های غیر موجود
- فریب دادن مردم با وانمود کردن به داشتن اختیارات غیر واقعی
- امیدوار کردن مردم نسبت به مسائل غیر واقعی مثل فالگیری و …
صرف فریب دادن مردم به این موارد عنوان مجرمانه ندارد بلکه اگر با این فریبکاری ها از مردم پولی گرفته شود، آن زمان جرم کلاهبرداری محقق شده است.
شروع به جرم کلاهبرداری
طبق قانون کسی که شروع به جرمی کرده است مثل شروع به کلاهبرداری، به حداقل مجازات مندرج در قانون برای آن جرم محکوم می شود.
اگر شروع به جرم، یک جرم مستقل محسوب شود، مرتکب به مجازات آن جرم نیز محکوم می شود.
اگر شروع کننده جرم کارمند دولت باشد علاوه بر محکومیت به مجازات مندرج در قانون مجازات اسلامی، به انفصال از خدمت هم محکوم خواهد شد. رتبه های بالا مثل مدیر کل به انفصال دائم از خدمت و مراتب پایین تر 6 ماه تا 3 سال از خدمات دولتی منفصل می شوند.
تفاوت مجازات کلاهبرداری ساده و مشدد
کلاهبرداری مشدد به کلاهبرداری گفته می شود که مرتکب آن جز یکی از 3 مورد زیر باشد:
- مرتکب، کارمند دولت، موسسات عمومی، شهرداری ها یا نهادهای انقلابی باشد.
- کلاهبردار خود را به عنوان کارمند دولت، موسسات عمومی، شهرداری ها یا نهادهای انقلابی معرفی کرده باشد.
- مرتکب برای کلاهبرداری و فریب مردم از رسانه ها مثل رادیو، تلویزیون، روزنامه استفاده کند یا سخنرانی کند و آگهی خطی یا چاپی منتشر نماید.
کلاهبرداری ساده، کلاهبرداری است که شامل هیچ یک از موارد ذکر شده در بالا نشود.
مجازات کلاهبرداری
| جرم | مجازات | جزای نقدی |
| کلاهبرداری ساده | حبس از 1 تا 7 سال | معادل مقدار مالی که کلاهبرداری شده است. |
| کلاهبرداری مشدد | حبس از 2 تا 10 سال و انفصال دائم از خدمت |
علاوه بر مجازات مندرج در جدول بالا کلاهبردار باید مال گرفته شده را به صاحب آن بازگرداند وگرنه با تقاضا محکوم له (مال باخته) اموال کلاهبردار به جز مستثنیات دین فروخته می شود تا ضرر و زیان مال باخته جبران شود.
اگر جهات و کیفیات مخففه وجود داشته باشد قاضی دادگاه مجازات کلاهبردار را تا حداقل مجازات مندرج در قانون کاهش میدهد ولی مجازات مرتکب تعلیق نمی شود.