قرارداد مشارکتی - حق جو

قرارداد مشارکتی

براساس قانون بانکداری بدون ربا، بانک ها می توانند در قالب عقود مشارکتی و مبادله ای به مردم تسهیلاتی را اعطا کنند.

عقود مبادله ای عقودی با سود یا بازدهی ثابت هستند که عقد قرض الحسنه، جعاله، اجاره به شرط تملیک و فروش اقساطی جزیی از آن محسوب می شوند.

عقود مشارکتی هم شامل عقد مشارکت مدنی، حقوقی، مضاربه، سلف و سرمایه گذاری است.

عقد قرض الحسنه

در نظام بانکداری ربوی، وجه نقد به عنوان وام در اختیار مشتریان قرار می گیرد تا آنها به هر صورتی که تمایل دارند آن را مصرف کنند ولی در بانکداری بدون ربا، بانک به مردم تسهیلاتی اعطا می کند تا با استفاده از آنها نیازهای خود را مستقیما بر طرف کنند مثل عقد قرض الحسنه برای ازدواج، تعمیر مسکن و …

عقود مشارکت با بازدهی متغیر

عقود مشارکت عقودی هستند که در آنها، بانک تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز یک فعالیت اقتصادی اعم از تولیدی، تجاری یا خدماتی را تامین می کند و در پایان کار طبق قرارداد سود حاصل از این فعالیت ها بین طرفین عقد طبق توافق تقسیم می شود.

در ادامه انواع عقود مشارکت را بررسی می کنیم.

عقد مضاربه

مضاربه عقدی است که بین بانک و یک شخص حقیقی یا حقوقی منعقد می شود که براساس آن، بانک وجه و سرمایه مورد نیاز فعالیت تجاری را تامین کرده و انجام سایر امور برعهده طرف دیگر قرارداد خواهد بود. در پایان کار سود حاصل از این تجارت بین بانک و طرف مقابل طبق توافقی که در ابتدا کرده اند بسته می شود.

قرارداد مشارکت مدنی

مشارکت مدنی روشی است که بانک از طریق آن می تواند براساس قوانین شرعی با اشخاص حقیقی یا حقوقی معاملاتی را منعقد کرده و از این طریق نیازهای مالی آنان را برطرف کند.

مشارکت حقوقی شرکت های سهام

در اینجا منظور از مشارکت حقوقی این است که یا بانک بخشی از سرمایه شرکت های سهامی جدید را تامین می کند یا اقدام به خرید سهام شرکت های موجود سهامی می نماید.

بانک ها برای کمک به گسترش بخش های مختلف اقتصادی، اقدام به سرمایه گذاری های مستقیم در زمینه های تولیدی، بازرگانی و خدماتی در قالب شرکت های سهامی می کنند.

معامله سلف

معامله سلف، معامله ای است که در آن فروشنده بخشی از تولیدات خود را پیش فروش می کند به این صورت که کل قیمت معامله را دریافت کرده ولی موضوع معامله یا مبیع آن را پس از مدتی تحویل می دهد.

بانک برای تامین سرمایه کشاورزان و صنعتگران، بخشی از محصولات آنها را به صورت نقدی پیش خرید می کند که به این معامله، معامله سلف گویند.

عقود مبادله ای با بازدهی ثابت

عقود مبادله ای هم مثل عقود مشارکت از عقودی هستند که طبق آنها بانک، تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز فعالیت های اقتصادی را تامین می کند با این تفاوت، که در عقود مبادله ای میزان سود بانک به صورت ثابت تعیین می شود و تغییر وضعیت سود دهی فعالیت اقتصادی تاثیری در میزان سود بانک نخواهد داشت.

فروش اقساطی

بانک ها می توانند برای انجام فعالیت های تولیدی و خدماتی کالاهایی را تهیه و از طریق فروش اقساطی به مردم عرضه کنند. کالاهایی مثل

• مواد اولیه، لوازم یدکی و ابزار کار
• ماشین آلات، تاسیسات و تجهیزات تولیدی
• مسکن

منظور از فروش اقساطی این است که مال به متقاضی خرید آن تحویل داده می شود و بهای آن طبق قرارداد در سررسیدهای معین به صورت قسطی پرداخت می شود.

اجاره به شرط تملیک

منظور از اجاره به شرط تملیک این است که طبق قرارداد اجاره اگر مستاجر، اجاره بها خود را در موعد مقرر بپردازد و علاوه بر آن سایر شرایط مندرج در عقد را هم رعایت کند، پس از پرداخت آخرین اجاره بها مالک عین مستاجره می شود.

حال بانک این امکان را برای متقاضیان مسکن و مشتریان خود که به فعالیت های اقتصادی به هر نحو اشتغال دارند فراهم کرده است که با انعقاد عقد اجاره به شرط تملیک، مالک ملک یا کارگاه مورد نظر خود شوند.

قرارداد جُعاله

قرارداد جعاله بین دو نفر منعقد می شود یکی جاعل که دستور انجام کار را می دهد و در نهایت مزد انجام آن را می پردازد یکی دیگر عامل که در ازای انجام کار مزد دریافت می کند.

بانک ها از قرارداد جعاله برای گسترش فعالیت های اقتصادی نظیر تولیدات صنعتی و کشاورزی، بازرگانی و خدماتی استفاده می کنند. بانک ها این قرارداد را گاهی به عنوان جاعل و گاهی هم به عنوان عامل امضا می کنند.

خرید دین

بانک ها می توانند اسناد و اوراق تجاری را که مدت سررسید آنها از یک سال نگذشته باشد از افراد خریداری کنند. اگر این اسناد برای انجام فعالیت های تجاری صادر شده باشند بانک آنها را به قیمت کمتری از مبلغ اسمیشان خریداری می کند.

این اسناد خریداری شده باید حقیقی و ناشی از معاملات تجاری بوده و همچنین دارنده آنها باید معتبر باشد تا به اصل و سود مبلغ لطمه ای وارد نشود.